چکیده

استخرهای نقدینگی، اجزای حیاتیِ دنیای مالی غیرمتمرکز (DeFi) هستند. این استخرها با گردآوری وجوه در قراردادهای هوشمند، امکان انجام تراکنش‌ها را بدون نیاز به واسطه‌های مالی سنتی فراهم می‌کنند. استخرهای نقدینگی از طریق پاداش‌های رمزارزی و بخشی از کارمزد معاملات، انگیزه‌ای برای تأمین‌کنندگان نقدینگی ایجاد می‌کنند. این امر با استفاده از سازوکارهایی مانند بازارسازهای خودکار (AMM)، باعث تسهیل معاملات، وام‌دهی و سایر فعالیت‌های دیفای می‌شود. این «دموکراتیزه‌کردن امور مالی» خدمات مالی قابل‌دسترسی را برای افراد بدون‌حساب‌بانکی یا با خدمات بانکی محدود فراهم می‌کند و در نتیجه، دامنه و کارآمدی ابزارهای مالی را در سطح جهانی به شکل قابل‌توجهی گسترش می‌دهد.

مقدمه

در دنیای پرشتاب تحولات مالی، شاهد ظهور پدیده‌ای نوظهور به نام دیفای (DeFi) هستیم. این فضا، وعده‌ای جسورانه می‌دهد: رهایی از چنگ واسطه‌های سنتی و سپردن قدرت امور مالی به دست مردم. اما برای تحقق این وعده، به عنصری کلیدی نیاز است: استخرهای نقدینگی.

 در ادامه، با هم در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال تبدیل به بررسی  راز و رمز استخرهای نقدینگی در دنیای دیفای (امور مالی غیرمتمرکز) می‌پردازیم و می‌بینیم که چطور در قلب دیفای می‌تپند.

دیفای (DeFi) چیست؟

برای بخش قابل توجهی از مردم جهان، دسترسی به ابزارهای مالی اولیه مانند حساب بانکی، وام و بیمه، یک آرزوی دست‌نیافتنی است. طبق آمار بانک جهانی، تا ژانویه ۲۰۲۲، حدود ۱.۷ میلیارد نفر در سراسر جهان از این خدمات محروم بوده‌اند. این نابرابری، که به عنوان شکاف مالی شناخته می‌شود، چالشی بزرگ برای توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی محسوب می‌شود.

در این میان، دیفای (امور مالی غیرمتمرکز) به عنوان راه‌حلی نوین برای این مشکل ظهور کرده است. دیفای با حذف واسطه‌های سنتی مانند بانک‌ها و مؤسسات مالی، قدرت را به دست مردم می‌سپارد و به آنها امکان می‌دهد تا به طیف وسیعی از خدمات مالی به طور مستقیم و از طریق اینترنت دسترسی داشته باشند.

دیفای بر پایه فناوری بلاک‌چین بنا شده است. بلاک‌چین به عنوان یک دفتر کل توزیع‌شده و غیرقابل‌تغییر عمل می‌کند و تراکنش‌های مالی را به طور شفاف و امن ثبت می‌کند. این امر اعتماد و اطمینان را در سیستم افزایش می‌دهد و از تقلب و دستکاری در تراکنش‌ها جلوگیری می‌کند. به همین منظور در دیفای از قراردادهای هوشمند برای خودکارسازی و اجرای قوانین حاکم بر پروتکل‌های مالی استفاده می‌شود. این قراردادها به طور شفاف و بدون نیاز به دخالت انسان اجرا می‌شوند و امنیت و قابلیت اطمینان بالایی را به ارمغان می‌آورند.

مزایای و کاربردهای دیفای

این سیستم مبتنی بر بلاک‌چین، مزایای متعددی از جمله عدم نیاز به واسطه، دسترسی جهانی، امنیت، شفافیت و کارایی را به ارمغان می‌آورد.

کاربردهای دیفای نیز گسترده است و از وام‌دهی و وام‌گیری و معاملات ارز دیجیتال گرفته تا بیمه و مدیریت دارایی را شامل می‌شود. دیفای در حال دگرگونی نظام سنتی پول و بانکداری است و پتانسیل عظیمی برای ایجاد یک سیستم مالی عادلانه‌تر، کارآمدتر و در دسترس‌تر برای همه دارد.

استخر نقدینگی: قلب تپنده دیفای برای معاملات آسان‌تر ارز دیجیتال

استخر نقدینگی به عنوان یکی از اجزای کلیدی و قلب تپنده دیفای (DeFi) یک قرارداد هوشمند در یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که به وسیله آن مجموعه‌ای از دارایی‌های دیجیتال برای تسهیل معاملات آسان‌تر ارزهای دیجیتال خاص یا گروهی از آنها، نگهداری و مدیریت می‌شود. این استخر مانند یک صندوق مشترک عمل می‌کند که کاربران می‌توانند با واریز دارایی‌های خود به یک قرارداد هوشمند، به آن بپیوندند. در ازای این کار، توکن‌هایی به عنوان سهم آنها از استخر دریافت می‌کنند.

این استخرهای نقدینگی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا از طریق ارزهای دیجیتال خود که راکد می‌ماندند، درآمد غیرفعال کسب کنند. برای پیوستن به یک استخر نقدینگی، مراحل دقیق ممکن است بسته به پلتفرم متفاوت باشد، اما این فرآیند معمولاً شامل ایجاد یک حساب کاربری در یک پلتفرم دیفای (DeFi)، اتصال یک کیف پول اتریوم به حساب و سپرده‌گذاری دو نوع توکن مختلف در استخر پلتفرم برای ایجاد یک جفت معاملاتی می‌شود. (اکثر استخرهای نقدینگی نیاز دارند که ارز دیجیتال به صورت جفت با ارزش برابر سپرده‌گذاری شود.)

درک آسان‌تر نحوه کار استخرهای نقدینگی با یک مثال

برای درک بهتر نحوه کار استخرهای نقدینگی، به این مثال توجه کنید. 

تصور کنید در صف خرید فست‌فود ایستاده‌اید. در این حالت، نقدینگی به داشتن تعداد زیادی کارمند برای خدمت‌رسانی به شما شباهت دارد. اگر سفارش‌ها و تراکنش‌ها سریع‌تر انجام شوند، مشتریان راضی‌تر خواهند بود. اما یک بازار بدون نقدینگی را می‌توان با داشتن فقط یک کارمند برای تعداد زیادی مشتری مقایسه کرد. بدیهی است که این وضعیت منجر به کندی در ثبت سفارش‌ها و کارایی پایین می‌شود و باعث نارضایتی مشتری خواهد شد.

به طور کلی، در سیستم مالی سنتی، خریداران و فروشندگان یک دارایی، نقدینگی را تأمین می‌کنند. با این حال، دیفای به شدت به استخرهای نقدینگی وابسته است. بدون نقدینگی، یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) با شکست مواجه خواهد شد. بنابراین، DEXها همیشه باید به یک استخر نقدینگی متصل باشند.

نحوه عملکرد استخرهای نقدینگی

هدف اصلی یک استخر نقدینگی، ایجاد بازار با نقدینگی بالا برای خرید و فروش آسان دارایی‌های دیجیتال است. این امر به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به صرافی‌های متمرکز یا بازارگردان سنتی، توکن‌ها را در یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) به طور مستقیم با یکدیگر معامله کنند.

به این صورت که کاربران دارایی‌های خود را (معمولاً به صورت جفت ارز دیجیتال با ارزش برابر) در استخرهای نقدینگی از پیش ایجاد شده سپرده‌گذاری می‌کنند. از این دارایی‌ها برای تسهیل معاملات بین کاربرانی که قصد خرید یا فروش همان دارایی‌ها را دارند استفاده می‌شود. الگوریتم‌های بازارگردان خودکار (AMM) موجود در قرارداد، قیمت هر توکن را تعیین می‌کنند و قیمت‌ها را بر اساس عرضه و تقاضا به صورت لحظه‌ای تنظیم می‌کنند. این کار تضمین می‌کند که عرضه هر توکن در یک استخر همیشه با سایر توکن‌های موجود در استخر متناسب باشد.

سرمایه‌گذارانی که توکن‌های خود را به استخر اضافه می‌کنند، بخشی از کارمزدهای معاملات صرافی یا برخی انگیزه‌های سرمایه‌گذاری دیگر را با توجه به میزان نقدینگی که سرمایه‌گذار تأمین کرده‌اند دریافت می‌کنند. 

بزرگ‌ترین رویداد ارز دیجیتال ایران با شرکت در این رویداد و دعوت از دوستان خود می‌توانید بدون قرعه‌کشی BMW X3 برنده شوید.

شرکت در رویداد

توکن‌های استخر نقدینگی

توکن‌های استخر نقدینگی (LPT) دارایی‌های دیجیتالی هستند که یک سرمایه‌گذار هنگام سپرده‌گذاری دارایی‌های رمزنگاری‌شده به یک استخر نقدینگی دریافت می‌کند. LPTها را می‌توان به عنوان رسیدی در نظر گرفت که نشان‌دهنده سهم سرمایه‌گذار از استخر است. مالکیت LPT به سرمایه‌گذار حق سهمی از کارمزدهای تراکنش ایجاد شده توسط فعالیت استخر و هرگونه پاداش بالقوه دیگری که توسط پلتفرم دیفای ارائه می‌شود، می‌دهد.

سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر زمان نقدینگی خود را از استخر خارج کنند و LPTهای خود را در ازای دارایی‌های اولیه‌ای که سپرده‌گذاری کرده‌اند (به همراه هرگونه کارمزد یا پاداش تعهد شده) بازخرید کنند.

بسته به پلتفرم، ممکن است LPTها را توکن‌های استخر (PT) یا به سادگی LP نیز بنامند.

با یک توکن استخر نقدینگی چه کاری می‌توانید انجام دهید؟

بسیاری از سرمایه‌گذاران به سادگی توکن‌های استخر نقدینگی خود را برای ایجاد درآمد غیرفعال نگه می‌دارند. با معامله کاربران در استخر، آن‌ها کارمزد تراکنش پرداخت می‌کنند که بخشی از آن به تأمین‌کنندگان نقدینگی توزیع می‌شود. پرداخت به صورت متناسب با سهم سرمایه‌گذار در استخر انجام می‌شود.

نحوه استفاده سرمایه‌گذاران از استخرهای نقدینگی

بسیاری از پلتفرم‌های دیفای، پاداش‌های اضافی به تأمین‌کنندگان نقدینگی ارائه می‌دهند. سرمایه‌گذارانی که ریسک‌پذیری بالایی دارند، می‌توانند از استخرهای نقدینگی برای مشارکت در موارد زیر استفاده کنند:

• کشت سود (Yield farming)
• استیکینگ (Staking)
• استخراج نقدینگی (Liquidity Mining)
• حکمرانی پلتفرم (Platform governance)
• استیکینگ سیال (Liquid staking)

اهمیت استخرهای نقدینگی در دنیای دیفای

استخرهای نقدینگی نقش مهمی در پروتکل‌های قرض‌دهی و وام ارز دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین، کشت سود (Yield farming)، بیمه‌ی برون زنجیره‌ای (بلاک‌چین) و پروتکل‌های بازی ایفا می‌کنند.

اما چرا استخرهای نقدینگی مهم هستند؟

در سیستم مالی سنتی، برای انجام یک معامله، باید یک خریدار و یک فروشنده با یکدیگر جفت شوند. این کار معمولا توسط یک صرافی متمرکز مانند بایننس یا کوین بیس انجام می‌شود. در این روش، صرافی به عنوان واسطه عمل می‌کند و سفارشات خرید و فروش را به یکدیگر وصل می‌کند.

اما در پلتفرم‌های دیفای (امور مالی غیرمتمرکز)، معاملات به طور خودکار و بدون نیاز به واسطه انجام می‌شود. این کار با استفاده از استخرهای نقدینگی امکان‌پذیر می‌شود.

این موضوع مهم است زیرا به این معنی است که پلتفرم‌های دیفای نیازی ندارند قیمت مورد انتظار یک تراکنش را با قیمت نهایی آن مطابقت دهند. اگر قیمت نهایی معامله بالاتر از قیمت مورد انتظار باشد، خریدار تعداد توکن‌های کمتری از حد انتظار دریافت می‌کند و فروشنده تعداد توکن‌های بیشتری دریافت می‌کند. به این پدیده اصطلاح “لغزش” (Slippage) گفته می‌شود. لذا اگر نقدینگی کافی و مورد انتظار در استخرهای نقدینگی نباشد، شدت و تعداد دفعات رخ دادن لغزش بیشتر خواهد بود.

برای جبران ضررهای احتمالی ناشی از لغزش، استخر برای هر تراکنش کارمزد کمی دریافت می‌کند و این کارمزد را به نسبت سهم تأمین‌کنندگان نقدینگی در استخر، بین آن‌ها تقسیم می‌کند.

ارزش کل قفل‌شده (TVL)

معمولاً نقدینگی دیفای با واحدی به نام “ارزش کل قفل‌شده” (TVL) اندازه‌گیری می‌شود. TVL کل ارزش دارایی‌های قفل‌شده در یک پلتفرم دیفای خاص را نشان می‌دهد. این مقدار معمولاً شامل میزان ارز دیجیتال قفل‌شده در قراردادهای هوشمند و هر دارایی دیگری است که پلتفرم آن را توکن‌سازی کرده باشد.

TVL یک معیار مهم برای پروتکل‌های دیفای است زیرا به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد که یک پلتفرم چقدر نقدینگی کلی دارد. به طور کلی، پلتفرم‌هایی با TVL بالاتر، نسبت به پلتفرم‌هایی با TVL پایین‌تر، پتانسیل رشد بیشتری دارند.

ریسک‌ها

اگرچه استخرهای نقدینگی به کاربران اجازه می‌دهند تا از ارز دیجیتال راکد خود درآمد کسب کنند، اما استفاده از آن‌ها برای ایجاد درآمد غیرفعال نیز با ریسک‌هایی همراه است.

• هنگامی که دارایی‌ها به یک استخر نقدینگی اضافه می‌شوند، توسط یک قرارداد هوشمند کنترل می‌شوند. اگر یک فرد با نیت سوء به یک قرارداد هوشمند که کنترل یک استخر نقدینگی را بر عهده دارد، دسترسی پیدا کند، ممکن است بتواند تمام وجوه موجود در استخر را به سرقت ببرد.
• اگر توسعه‌دهندگان قرارداد هوشمند به خود اجازه دهند قوانین حاکم بر استخر را تغییر دهند، همیشه این خطر وجود دارد که توسعه‌دهنده برای سود خود قرارداد را دستکاری کند. این دستکاری می‌تواند از طریق تغییر ساختار کارمزد، نسبت توکن‌ها یا سایر پارامترهای کلیدی استخر انجام شود.
• اگر نسبت توکن‌ها در یک استخر نقدینگی به دلیل تغییرات قابل توجه قیمت نامتعادل شود، تأمین‌کننده نقدینگی (LP) ممکن است دچار “ضرر دائمی” و همچنین “ضرر موقت” دارایی‌های سرمایه‌گذاری‌شده خود شود.

برای سرمایه‌گذاران مهم است که از این خطرات آگاه باشند و اقدامات لازم را برای محافظت از سرمایه‌گذاری‌های خود انجام دهند. این کار شامل انجام بررسی‌های دقیق قبل از سرمایه‌گذاری در استخرهای نقدینگی ارز دیجیتال است.

استخرهای نقدینگی محبوب در دنیای دیفای

امروزه، بسیاری از پلتفرم‌های غیرمتمرکز از استخرهای دارایی‌های دیجیتال برای معامله دارایی‌های دیجیتال به صورت خودکار و بدون نیاز به مجوز استفاده می‌کنند. اهمیت استخرهای نقدینگی در دیفای بسیار زیاد است، چرا که آن‌ها نقدینگی لازم برای عملکرد کارآمد این اکوسیستم را فراهم می‌کنند و وابستگی به واسطه‌های مالی سنتی را کاهش می‌دهند.

برخی از پلتفرم‌های محبوب که فعالیت‌شان حول استخرهای نقدینگی می‌چرخد عبارتند از:

• یونی‌سواپ (Uniswap): یونی‌سواپ به عنوان یکی از پیشگامان در زمینه صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) بر بستر بلاک‌چین اتریوم شناخته می‌شود. از آنجایی که هر روز توکن‌های جدیدی به آن اضافه می‌شود،طیف گسترده‌ای از توکن‌های ERC-20 را در استخرهای نقدینگی خود پشتیبانی می‌کند. محبوب‌ترین جفت ارزهای این پلتفرم شامل ETH/USDT، ETH/USDC و ETH/DAI هستند.
• سوشی‌سواپ (SushiSwap): سوشی‌سواپ رقیب اصلی یونی‌سواپ محسوب می‌شود و از نظر ساختار و عملکرد شباهت‌های زیادی به آن دارد. این پلتفرم برای جذب کاربران، مشوق‌های کشت سود (Yield Farming) جذابی را برای تأمین‌کنندگان نقدینگی ارائه می‌دهد. برخی از محبوب‌ترین جفت ارزهای سوشی‌سواپ شامل ETH/USDC، ETH/USDT و ETH/WBTC هستند.
• کرو (Curve): کرو یک صرافی غیرمتمرکز است که بر خلاف یونی‌سواپ و سوشی‌سواپ که طیف گسترده‌ای از توکن‌ها را پشتیبانی می‌کنند، بر روی استیبل‌ کوین‌ها تمرکز دارد.این پلتفرم به دلیل کارمزدهای معاملاتی بسیار پایین و لغزش (Slippage) کم در معاملات استیبل‌کوین‌ها، مورد توجه کاربران قرار گرفته است.
•  آوه (Aave): آوه یک پروتکل وام‌دهی غیرمتمرکز است که علاوه بر ارائه خدمات وام‌دهی، از استخرهای نقدینگی برای تسهیل معاملات توکن‌ها نیز استفاده می‌کند. این پلتفرم به کاربران امکان می‌دهد تا با وام‌دهی دارایی‌های خود، به کسب سود بپردازند. جفت ارزهای محبوب آوه شامل ETH/USDC، WBTC/USDC و DAI/USDC هستند.
• بالانسر (Balancer): بالانسر یک صرافی غیرمتمرکز است که به کاربران اجازه می‌دهد استخرهای نقدینگی سفارشی با حداکثر هشت توکن ایجاد کنند. برخی از استخرهای محبوب بالانسر شامل ETH/USDC/DAI/WBTC، WBTC/renBTC/sBTC و LINK/ETH می‌شوند.

انتخاب استخر نقدینگی مناسب به عوامل مختلفی از جمله نوع دارایی مورد نظر، حجم معاملات، کارمزدها، مشوق‌های ارائه شده بستگی دارد. سرمایه‌گذاران باید قبل از سرمایه‌گذاری در هر استخر، تحقیقات لازم را انجام داده و از خطرات آن آگاه باشند.

جمع بندی

استخرهای نقدینگی نقش حیاتی در اکوسیستم دیفای ایفا می‌کنند و به عنوان ستون فقرات صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) عمل می‌کنند. این استخرها با فراهم کردن نقدینگی لازم، معاملات روان و کارآمد دارایی‌های دیجیتال را تسهیل می‌کنند و وابستگی به واسطه‌های مالی سنتی را کاهش می‌دهند.

در نهایت، استخرهای نقدینگی نوآوری هیجان‌انگیزی در دنیای امور مالی غیر متمرکز هستند که مزایای متعددی برای کاربران و سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند. با درک نحوه عملکرد و مزایای این استخرها، کاربران می‌توانند از فرصت‌های جدیدی که دیفای ارائه می‌دهد، بهره‌مند شوند.