چکیده

ارز دیجیتال زیکش (Zcash) در سال ۲۰۱۶ با تمرکز بر حفظ حریم خصوصی راه‌اندازی شد. این ارز بر اساس تکنولوژی بلاک چین مشابه بیت کوین ساخته شده است، اما ویژگی‌های مانند تراکنش‌های مخفی و ناشناس دارد. زیکش با پروتکل رمزنگاری خاص خود به کاربران این امکان را می‌دهد تا تراکنش‌ها را بدون افشای اطلاعات حساس انجام دهند. هدف اصلی زیکش فراهم آوردن امنیت و حریم خصوصی بیشتر نسبت به ارزهای دیجیتال دیگر است. به همین دلیل برای افرادی که به حفاظت از داده‌های خود اهمیت می‌دهند، گزینه جذابی است.

ارز دیجیتال زیکش (ZEC – Zcash) به عنوان یک کوین غیرمتمرکز، هدف اصلی خود را بر حریم خصوصی و ناشناس ماندن کاربران قرار داده است. این ارز از استفاده می‌کند. زیکش (Zcash) بر پایه‌ی کدبیس بیت کوین ساخته شده است، اما از الگوریتم هش و پروتکل‌های امنیتی متفاوتی استفاده می‌کند. این پروژه ابتدا با نام زیروکوین (Zerocoin) آغاز شد و سپس به زیکش تغییر نام داد.

زیکش یک فورک از کدبیس بیت کوین محسوب می‌شود. با این حال، تفاوت اصلی آن با بیت کوین در استفاده از فناوری اثبات دانش صفر (zk-SNARK) است که ویژگی‌های پیشرفته‌ای برای حفظ حریم خصوصی ارائه می‌دهد.

برخلاف تصور رایج، بیشتر ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین (Bitcoin – BTC) کاملا ناشناس نیستند، بلکه شبه‌ناشناس (Pseudonymous) هستند. البته هویت کاربران مستقیما مشخص نیست، اما هر کاربر یک یا چند آدرس عمومی دارد که با استفاده از روش‌های علم داده (Data Science) و تحلیل بلاک چین می‌توان آن‌ها را به هویت واقعی افراد مرتبط کرد.

در مقابل، تراکنش‌های ارز دیجیتال زیکش برخلاف ارزهای شبه‌ناشناس، به طور پیش‌فرض آدرس‌های فرستنده و گیرنده و میزان مبلغ را فاش نمی‌کنند. با این حال، کاربران این امکان را دارند تا برای اهداف حسابرسی یا رعایت مقررات، این اطلاعات را به صورت دلخواه آشکار کنند.

تاریخچه و بنیان‌گذاران ارز دیجیتال زیکش

زیکش در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۶ و بر پایه کد بیت کوین ساخته شد. بنیان‌گذار زیکش زوکو ویلکاکس-اوهرن (Zooko Wilcox-O’Hearn) است. او یک متخصص امنیت رایانه‌ای و کارآفرین در حوزه‌ی فناوری‌های سایفرپانک (Cypherpunk) محسوب می‌شود. همچنین شرکت الکترونیک کوین (Electronic Coin Company – ECC) را تاسیس کرده که مسئولیت توسعه ارز دیجیتال زیکش را بر عهده دارد.

ویلکاکس-اوهرن بیش از ۲۵ سال در زمینه رمزنگاری (Cryptography) و امنیت اطلاعات فعالیت داشته است. به طوری که در پروژه‌های گوناگونی مانند شرکت پول الکترونیکی دیجی‌کش (DigiCash)، نرم‌افزار ذخیره‌سازی همتا به همتا Mojo Nation و سیستم ذخیره فایل Tahoe Least-Authority مشارکت داشته است.

او همچنین شرکت Least Authority Enterprises را تاسیس کرده که بر بهبود امنیت دیجیتال و حفظ حریم خصوصی تمرکز دارد. از دیگر دستاوردهای ویلکاکس-اوهرن می‌توان به مشارکت در توسعه تابع هش رمزنگاری BLAKE3 اشاره کرد.

وجه تمایز ارز دیجیتال زیکش

مزیت و وجه تمایز اصلی ارز دیجیتال زیکش را باید اختیاری بودن ناشناس بودن تراکنش‌ها دانست. زیکش سطحی از حریم خصوصی را فراهم می‌کند که در ارزهای دیجیتال شبه‌ناشناس مانند بیت کوین یا اتریوم (Ethereum – ETH) امکان‌پذیر نیست. تراکنش‌های ارز دیجیتال ZEC به دو روش زیر ارسال می‌شوند:

هر دعوت، ۲۰۰ هزار تومان! با دعوت هر نفر به صرافی تبدیل، ۲۰۰ هزار تومان هدیه بگیرید. همچنین می‌توانید سود هر دعوت را با دوستان‌تان به اشتراک بگذارید.

دعوت دوست معامله‌گر

۱. آدرس‌های شفاف (t-address)

مشابه تراکنش‌های BTC بین آدرس‌های عمومی انجام‌شده و در دفتر کل تغییرناپذیر (Immutable Public Ledger) ثبت می‌شوند. اطلاعاتی مانند آدرس‌های فرستنده و گیرنده و مبلغ تراکنش برای عموم قابل مشاهده هستند.

۲. آدرس‌های محافظت‌شده (z-address)

این نوع آدرس‌های از فناوری zk-SNARK استفاده می‌کنند تا تراکنش‌ها را کاملا ناشناس نگه دارند. در این حالت، فقط تایید انجام تراکنش در بلاک چین ثبت می‌شود، اما آدرس‌های فرستنده و گیرنده و میزان انتقالی برای عموم به صورت مخفی باقی می‌ماند.

اگر یک t-address به یک z-address پول ارسال کند، مبدا تراکنش قابل مشاهده خواهد بود. برعکس، اگر یک z-address به یک t-address ارسال کند، مقصد مشخص خواهد شد. لازم به ذکر است که حریم خصوصی کامل در ارزهایی مانند مونرو (XMR Monero) و زیکش همواره مورد بحث بوده است.

توکنومیک ارز دیجیتال زیکش

از نظر اقتصادی، ارز دیجیتال زیکش شباهت زیادی به بیت کوین دارد. این ارز دارای عرضه محدود ۲۱ میلیون واحد است و از مدل استخراج (Mining) برای تولید کوین‌های جدید استفاده می‌کند. کوین‌های جدید از طریق یارانه بلاک (Block Subsidy) ایجاد می‌شوند. یعنی هر بار که یک بلاک جدید استخراج می‌شود، مقدار مشخصی ZEC تولید شده و میان ماینرها و بنیان‌گذاران تقسیم می‌شود. این توزیع در نسبت ۸۰ درصد برای ماینرها و ۲۰ درصد برای پاداش بنیان‌گذاران (Founders’ Reward) صورت می‌گیرد.

در تاریخ ۱۸ نوامبر ۲۰۲۰، میزان یارانه بلاک از ۶.۲۵ ZEC به ۳.۱۲۵ ZEC کاهش یافت. این تغییر در بلوک شماره ۱.۰۴۶.۴۰۰ و در به‌روزرسانی Zcash Canopy اعمال شد. همچنین، در این به‌روزرسانی، پاداش بنیان‌گذاران حذف و ۲۰ درصد باقی‌مانده یارانه بلاک به سه بخش زیر تقسیم شد:

•       ۸ درصد به Major Grants Fund
•       ۷ درصد به ECC
•       ۵ درصد به بنیاد زیکش (Zcash Foundation)

ارتقای بعدی شبکه‌ زیکش تحت عنوان Zcash NU5 در تاریخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱ روی تست‌نت اجرا شد.

الگوریتم اجماع ارز دیجیتال زیکش

ارز دیجیتال زیکش مانند بیت کوین از مکانیسم اثبات کار (Proof of Work – PoW) برای تامین امنیت بلاک چین و تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کند. با این حال، برخلاف بیت کوین که از الگوریتم هش تراکنش SHA-256 بهره می‌برد، زیکش از الگوریتم Equihash استفاده می‌کند که بر حافظه‌ی تصادفی (RAM) سیستم ماینرها متکی است. این الگوریتم برای جلوگیری از متمرکز شدن فرآیند استخراج توسط سخت‌افزارهای مخصوص ماینینگ (ASICs) طراحی شده است.

شبکه زیکش از نظر سرعت پردازش تراکنش کمی سریع‌تر از بیت کوین عمل می‌کند. تعداد تراکنش‌های زیکش در هر ثانیه (TPS) بین ۶ تا ۲۰ تراکنش متغیر است. این مقدار به نسبت تراکنش‌های محافظت‌شده به تراکنش‌های شفاف بستگی دارد. با این حال، بیشتر تراکنش‌های زیکش شفاف هستند، زیرا بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال از تراکنش‌های محافظت‌شده پشتیبانی نمی‌کنند.

به‌روزرسانی‌ها و توسعه‌های ارز دیجیتال زیکش

در سال ۲۰۱۹، زیکش نسخه‌ی جدیدی از zk-SNARK به نام Halo را معرفی کرد. این فناوری یک اثبات دانش صفر بدون نیاز به اعتماد است که مشکل مقیاس پذیری و فرآیند تنظیمات اولیه‌ مورد اعتماد را برطرف می‌کند.

کد متن‌باز Halo 2 در سپتامبر ۲۰۲۰ منتشر شد. پیش از معرفی Halo 2، فناوری zk-SNARKs نیازمند یک تنظیمات اولیه‌ اعتماد (Trusted Setup) بود. در مراحل اولیه راه‌اندازی ارز دیجیتال زیکش، گروهی از شرکت‌کنندگان آن مجموعه‌ای از کلیدهای رمزنگاری را ایجاد کردند که نگرانی‌هایی درباره امکان دستکاری شبکه ایجاد می‌کرد. Halo 2 این نیاز را حذف کرد و امکان ایجاد شبکه‌ زیکش بدون اتکا به یک گروه مورد اعتماد را فراهم نمود.

در ششمین ارتقای بزرگ زیکش در سال ۲۰۲۲، این شبکه با انتقال به سیستم اثبات Halo، بهبودهای بیشتری را در رمزنگاری و امنیت شبکه خود تجربه کرد.

سایر ارتقاها و ویژگی‌های جدید

•   کیف پول محافظت‌شده‌ متن‌باز زیکش در سال ۲۰۲۰ معرفی شد.
•   پشتیبانی از Shielded Coinbase: این قابلیت به ماینرها اجازه می‌دهد پاداش استخراج خود را مستقیما به یک z-address دریافت کنند.
•   افزودن FlyClient: این ویژگی، امکان کاربردهای کلاینت سبک (Light Client) را فراهم کرده و به تعامل بین‌زنجیره‌ای (Cross-Chain Interoperability) کمک می‌کند.

با ارتقاهای مداوم و کاهش وابستگی به تنظیمات اولیه اعتماد، زیکش در حال پیشرفت به عنوان یکی از امن‌ترین و قابل‌اعتمادترین ارزهای دیجیتال با تمرکز بر حریم خصوصی است.

نصف شدن پاداش استخراج (Halving) در زیکش

ارز ZEC مانند BTC دارای رویداد هاوینگ (Halving) است که در آن پاداش استخراج بلاک‌ها به مرور زمان کاهش می‌یابد تا عرضه ارز دیجیتال زیکش کنترل شود. اولین هاوینگ زیکش در نوامبر ۲۰۲۰ انجام شد که طی آن پاداش بلاک از ۶.۲۵ ZEC به ۳.۱۲۵ ZEC کاهش یافت.

در همین دوره، ارتقای Canopy اجرا شد که شامل ایجاد یک صندوق توسعه و حذف پاداش بنیان‌گذاران (Founders’ Reward) بود. هاوینگ بعدی زیکش در حوالی نوامبر ۲۰۲۵ پیش‌بینی می‌شود، اما زمان دقیق آن به نرخ تولید بلاک‌ها بستگی دارد.

تاریخچه قیمت ارز دیجیتال زیکش

زیکش در ابتدای عرضه خود افزایش قیمت قابل توجهی را تجربه کرد و در تاریخ ۲۹ اکتبر ۲۰۱۶ به بالاترین قیمت تاریخی خود یعنی ۳۱۹۱.۹۳ دلار رسید. این افزایش اولیه عمدتا به دلیل حدس و گمان‌های بازار و عرضه محدود بود.

پس از اوج خود، قیمت ZEC به‌سرعت کاهش یافت و ظرف چند هفته در کمتر از ۱۰۰ دلار تثبیت شد. در طول سال ۲۰۱۷، بازار ارزهای دیجیتال رشد چشمگیری داشت و ZEC از این روند بهره برد و در آن سال به حدود ۷۴۳ دلار رسید. با این حال، در سال ۲۰۱۸، بازار دچار اصلاحات عمده‌ای شد و قیمت ZEC به تبع آن کاهش یافت.

در سال‌های بعد، قیمت ارز دیجیتال زیکش همراه با نوسانات بازار ارزهای دیجیتال تغییر کرد. به طور خاص، در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۲۱، قیمت ZEC به ۳۸۶ دلار رسید. قیمت همچنان نوسان داشت و تحت تاثیر عواملی همچون احساسات بازار، تحولات نظارتی و پیشرفت‌های تکنولوژیکی در شبکه Zcash قرار می‌گرفت.

در تاریخ ۱۶ مارس ۲۰۲۵، ZEC در حدود ۳۳ دلار معامله می‌شود و حجم معاملات ۲۴ ساعته آن بیش از ۵۸ میلیون دلار است. این ارز دیجیتال دارای عرضه در گردش ۱۵.۸۸۶.۸۲۱ واحد ZEC از حداکثر عرضه ۲۱.۰۰۰.۰۰۰ واحد ZEC است.

ارز دیجیتال زیکش را از کجا بخریم؟

بهترین گزینه برای خرید ارز دیجیتال زیکش (Zcash) استفاده از صرافی‌های معتبر است. در صرافی تبدیل شما می‌توانید به‌سادگی رمزارز ZEC را خریداری کنید. پروسه خرید آسان ارز دیجیتال با تومان و تتر در صرافی تبدیل بسیار ساده و بدون هیچ‌گونه کارمزد اضافی است. فقط کافیست چند مرحله را دنبال کنید تا به‌راحتی به ارز دیجیتال مورد نظر خود دست یابید.

یکی از ویژگی‌های برجسته صرافی تبدیل، سیستم کارمزد پلکانی است که به شما این امکان را می‌دهد تا با توجه به حجم معاملات خود از کارمزدهای کمتری بهره‌مند شوید. این سیستم برای کسانی بسیار مناسب است که حجم و فرکانس معاملاتی بالایی دارند.

همچنین، در صرافی تبدیل می‌توانید معاملات اهرم دار انجام دهید و از این طریق پتانسیل بیشتری برای کسب سود داشته باشید. تمامی این امکانات در کنار کیف پول امن و اختصاصی ما قرار دارد تا دارایی‌های خود را به صورت کاملا ایمن و تحت نظارت مستقیم خود ذخیره کنید. با ثبت نام در صرافی تبدیل تجربه‌ای راحت، سریع و امن در خرید و فروش Zcash و سایر ارزهای دیجیتال خواهید داشت.

جمع بندی

زیکش یکی از معدود ارزهای دیجیتالی است که سطح بالایی از حریم خصوصی را برای کاربران خود فراهم می‌کند. آن هم در حالی که همچنان از ویژگی‌های یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز و بدون نیاز به مجوز (Permissionless) بهره‌مند است. با توجه به فناوری پیشرفته‌ zk-SNARK و امکان انجام تراکنش‌های کاملا ناشناس، ارز دیجیتال زیکش به یکی از گزینه‌های جذاب برای کاربرانی تبدیل شده که به امنیت و حریم خصوصی اهمیت زیادی می‌دهند.

منابع

1.   coinmarketcap.com
2.   bitdegree.org
3.   cointelegraph.com