توکن سوزی چیست؟ فرایند Token burning چه تأثیر بر قیمت ارزهای دیجیتال دارد؟
مبتدی
چکیده
توکن سوزی (Token burning) فرایندی است که در آن تعدادی از رمزارزهای شبکه از دسترس خارج می‌شوند. این فرایند معمولاً در طولانی‌مدت انجام می‌شود و عوامل آن عمدتاً توسعه‌دهندگان اصلی پلتفرم‌ها هستند. سوزاندن توکن‌ها انجام می‌شود تا عرضه و تقاضا مدیریت شده و در نهایت، دارایی ارزش خود را حفظ کند.
توجه به این مکانیسم می‌تواند به داشتن تحلیل فاندامنتال حرفه‌ای کمک کند. ازآنجایی‌که پروژه‌ها برای حفظ یا افزایش بها دارایی‌ها را می‌سوزانند، شناسایی آن‌ها برای سرمایه‌گذاری می‌تواند بسیار سودمند باشد.
سوزاندن توکن ها از کجا آغاز شد؟
درواقع ایده کاهش عرضه برای بیشتر کردن ارزش یک دارایی قدمتی به‌اندازه تجارت دارد. در معاملات سنتی نیز پیش می‌آید که یک شرکت برای حفظ قیمت و ارزش دارایی‌هایش، آن‌ها را بازخرید کند.
توسعه‌دهندگان ارز های دیجیتال نیز از فرایندی مشابه بازخرید استفاده می‌کنند. با این تفاوت که دارایی‌ها دیگر به‌طور کامل از دسترس خارج می‌شوند و هیچ شخص حقیقی یا حقوقی نمی‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد. در میان ارزهای دیجیتال، مفهوم Token burning پس از سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بیش از همیشه مطرح شد. در این زمان‌ها بایننس کوین (Binance Coin) و استالر (Staller) تعداد مشخصی از ارزهای خود را از گردش خارج کردند. در حال حاضر این استراتژی بسیار محبوب شده و توسط بسیاری از پلتفرم‌های بزرگ و کوچک انجام می‌شود.
اهداف مختلف توکن سوزی
گرچه در تعریفی کلی می‌توان هدف اصلی از سوزاندن توکن‌ها را کاهش عرضه و افزایش بها به‌حساب آورد؛ اما در دیدگاهی جزئی‌تر می‌توان اهداف آن را به موارد دیگری نیز تقسیم کرد. در ادامه به این اهداف خواهیم پرداخت:
پاداش
در حالتی ممکن است اکوسیستم برای ارائه پاداش به سرمایه‌گذاران، تعداد مشخصی از توکن‌ها را از دسترس خارج کند. این فرایند در راستای افزایش ارزش دارایی سرمایه‌گذاران انجام می‌شود و معمولاً نیاز به انجام فعالیت‌هایی مشخص از سوی کاربران دارد.
جریمه
در شرایطی Token burning می‌تواند برای جریمه کاربرانی مورداستفاده قرار گیرد که به نحوی برخلاف قوانین شبکه فعالیت کرده‌اند. در این حالت ممکن است صرفاً دارایی افرادی مشخص و محدود از دسترس خارج شود؛ بنابراین بر قیمت کلی دارایی تأثیر چندانی نمی‌گذارد.
برقراری توازن
ممکن است برخی توسعه‌دهندگان یا سرمایه‌گذاران یک ارز دیجیتال مقدار زیادی از توکن‌های آن را در انحصار بگیرند و با این انحصار بر تغییرات قیمتی آن تأثیر عامدانه داشته باشند. در این صورت امکان دارد نوسانات بازار دست‌کاری شوند تا عده‌ای محدود کسب سود کنند. بدیهی است که این مسئله با سیاست‌های بنیادین اغلب شبکه‌های بلاک چینی و امور دیفای ناسازگار است.
به همین دلیل ممکن است پلتفرم تعدادی از توکن‌های این افراد را از دسترس خارج کند تا توازن برقرار شود.
توکن سوزی، فرایندی آشکار یا مبهم؟
سوزاندن ارزهای دیجیتال و خارج کردن آن‌ها از چرخه می‌تواند آشکار یا پنهان انجام شود؛ البته انتظار می‌رود که توسعه‌دهندگان و شرکت‌های مختلف تغییرات شبکه رمزارزی را بدون تغییر و کامل در اختیار تمامی کاربران قرار دهند. در این صورت می‌توان برای نوسانات قیمتی طولانی‌مدت برنامه‌ریزی کرد. البته در اغلب موارد توسعه‌دهندگان، فرایند خارج‌کردن ارزها از چرخه را به اطلاع عموم می‌رسانند؛ زیرا در این صورت توجه به آن پلتفرم خاص افزایش پیدا می‌کند و تقاضا بالا می‌رود.
در مقابل، ممکن است به هر دلیل سوزاندن ارزها به‌طور محدود اطلاع‌رسانی شود. در این صورت عده‌ای مشخص می‌توانند پس از کاهش عرضه سرمایه‌گذاری خود را آغاز کنند و سود زیادی به دست آورند.
مکانیسم توکن سوزی
کارکرد و ماهیت بسیاری از شبکه‌های بلاک چینی وابسته به الگوریتم اجماع است. این الگوریتم که انواع مختلفی دارد شبکه را ایمن کرده و مقیاس‌پذیری و در کل ادامه ایجاد بلاک‌ها را ممکن می‌کند. در ایجاد بسیاری از بلاک‌ها از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌شود. در این الگوریتم نود (Node) یا همان گره‌ها با کمک به ایجاد هش تراکنش زنجیره را ایجاد و ایمن می‌کنند.
برای ازبین‌بردن ایمن و عادلانه توکن‌ها نیز باید از مکانیسمی استفاده کرد که به همین اندازه قابل‌اطمینان و شفاف باشد. الگوریتم اثبات سوزاندن (Proof of Burn) اثبات می‌کند که ارزها واقعاً از دسترس خارج شده‌اند و در اختیار فرد یا گروهی خاص قرار نگرفته‌اند.
چرا PoB مهم است؟
اگر از الگوریتم اثبات سوزاندن استفاده نشود احتمال سوءاستفاده از سوزاندن توکن‌ها بالا می‌رفت؛ برای مثال توسعه‌دهندگان یا شرکت‌ها می‌توانند ادعا کنند که ارزها را از دسترس خارج می‌کنند و درعین‌حال دارایی‌ها را در کیف پولی محفوظ نگه دارند. پس از مدتی احتمالاً بازار به کاهش عرضه پاسخ می‌دهد و قیمت بیشتر می‌شد. در این زمان آزادسازی توکن‌های محفوظ می‌تواند به کسب سودی ناعادلانه منجر شود که معادلات مالی را به هم می‌ریزد.
به همین دلیل است که PoB اهمیت پیدا می‌کند. با وجود این الگوریتم هیچ شخص حقیقی یا حقوقی نمی‌تواند تظاهر به سوزاندن ارزها کند.
لازم به ذکر است که PoB به نسبت PoW انرژی و قدرت محاسباتی بسیار کم‌تری نیاز دارد. در این صورت افزایش ارزش دارایی از طریق آن می‌تواند در مواردی بر استفاده از PoW ارجحیت داشته باشد.
مزایای توکن سوزی
به‌طور کلی یکی از مهم‌ترین عواملی که ارزش دارایی‌هایی همچون ارزهای دیجیتال را تعیین می‌کند نسبت عرضه و تقاضا است. توازن این دو مورد می‌تواند در تعیین ارزش هر مفهوم قابل معامله‌ای مهم در نظر گرفته شود. در حوزه ارزهای دیجیتال که برخی از آن‌ها صرفاً کاربرد مالی دارند، کنترل این توازن بسیار حیاتی می‌شود.
افزایش ارزش توکن های باقی‌مانده
با کاهش تعداد توکن‌ها، تقاضا برای خرید آن‌ها همچنان پایدار می‌ماند؛ اما برای تعداد دارایی کم‌تر. به همین شکل احتمال این که ارزش رمزارزهای باقی‌مانده افزایش پیدا کند زیاد می‌شود.
افزایش محبوبیت ارز
توکن سوزی می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که توسعه‌دهندگان برای حفظ و افزایش ارزش دارایی برنامه‌هایی بلندمدت و مشخص دارند. درصورتی‌که پلتفرم از الگوریتم اثبات سوزاندن نیز استفاده کند و اطلاعات تمام فرایندها را به شکلی شفاف در اختیار کاربران قرار دهد می‌تواند نشان دهد که شفافیت را در اولویت قرار داده است. تمامی این موارد توجه سرمایه‌گذاران را جلب می‌کنند.
افزایش سطح کاربری
در مواردی ازبین‌بردن ارزها می‌تواند در راستای افزایش سطح کاربری آن‌ها باشد. تصور کنید یک توکن برای پرداخت در اکوسیستمی خاص مورداستفاده قرار می‌گیرد. درصورتی‌که تعدادی از این ارزها از دسترس خارج شوند، کاربری ارزهای باقی‌مانده افزایش پیدا می‌کند. به شکلی که با تعداد کم‌تری از آن‌ها می‌توان پرداخت‌ها را انجام داد.
کاهش تورم
در شرایطی، به‌ویژه زمانی که توکن‌ها برای حفظ ارزش یا پرداخت در شبکه‌ای خاص ایجاد شده باشند، Token Burning می‌تواند تورم را کاهش دهد. زیرا تعداد واحدهای قابل‌معامله را کم‌تر می‌کند.
افزایش سود سهام
خارج شدن ارزهای دیجیتال از چرخه بیش از همه می‌تواند برای سرمایه‌گذاران طولانی‌مدت و افرادی مفید باشد که از استراتژی استیکینگ استفاده می‌کنند. زیرا در اغلب موارد منجر به افزایش قیمت دارایی‌ها و در نتیجه سود حاصل از نگه‌داری و سپرده‌گذاری آن‌ها می‌شود.
از طرفی می‌تواند با کمک به افزایش توازن دارایی‌ها در میان سرمایه‌گذاران مختلف، توزیع آن را عادلانه‌تر کند. بدین شکل کسب سودهای قابل‌توجه تنها به افرادی معدود منحصر نمی‌شود.
معایب توکن سوزی
سوزاند توکن‌ها مانند بسیاری از مکانیسم‌های دیگر می‌تواند دارای معایبی باشد؛ به همین دلیل است که انجام آن در هر پروژه‌ای هوشمندانه نیست. یکی از معایب انجام این فرایند می‌تواند برهم‌زدن توازن عرضه و تقاضا باشد. درصورتی‌که عرضه توکن بدون برنامه و بیش از حد کاهش پیدا کند، ممکن است تقاضای بالا نوسانات قیمتی شدید ایجاد کند.
درصورتی‌که یک ارز، سرمایه‌گذاران بزرگ زیادی داشته باشد و از طرفی توکن‌های زیادی را از چرخه خارج کند در واقع به شبکه معاملاتی خود آسیب می‌رساند؛ زیرا حجم خریدوفروش کاهش پیدا می‌کند و سرمایه‌گذاری جدید با محدودیت مواجه می‌شوند.
در نهایت می‌توان یکی از معایب اصلی انجام این فرایند را امکان کلاهبرداری دانست. در شرایطی، ممکن است یک شرکت یا توسعه‌دهندگان پروژه ادعا کنند که قصد سوزاندن توکن‌ها را دارند و درعین‌حال ارزها را به‌صورت تدریجی وارد یک کیف پول ارز دیجیتال مشخص کنند. پس از مدتی ممکن است بازار به این کاهش نقدینگی واکنش نشان داده و رشد کند. پس از آن، توسعه‌دهندگان با فروش دارایی‌ها سود زیادی کسب می‌کنند و باعث ریزش شدید ارزش دارایی می‌شوند. بدین شکل سرمایه‌گذاران متضرر خواهند شد.
البته، انجام چنین شیوه‌ای از کلاهبرداری در پروژه‌های معتبر بسیار بعید به نظر می‌رسد. به‌هرحال در صورت سرمایه‌گذاری در ارزی خاص سعی کنید تمامی اخبار و اطلاعات آن را از منابع موثق دریافت کنید. همچنین با بررسی شواهدی مانند PoW و سوابق پروژه از اعتبار ادعای آن اطمینان حاصل کنید.
تأثیر توکن سوزی بر اکوسیستم
سازنده توکن‌ها می‌تواند از جنبه‌های گوناگون بر بازار ارزهای دیجیتال تأثیرگذار باشد. پیش‌تر نیز اشاره کردیم که این فرایند با خارج‌کردن مقدار مشخصی از توکن‌ها، نقدینگی و تورم را کاهش می‌دهد. به همین دلیل ارزهای باقی‌مانده ارزشمندتر می‌شوند. درصورتی‌که فرایند منجر به بیشترشدن ارزش دارایی شود، سرمایه‌گذاران بیشتری به خرید آن تمایل پیدا می‌کنند و همین مسئله ارزش آن را به‌صورت تصاعدی بالا می‌برد.
توکن سوزی همچنین نشان می‌دهد که توسعه‌دهندگان یکی ارز دیجیتال برای آینده دور و نزدیک آن برنامه‌ریزی دقیق و مشخصی دارند. از طرفی نشان می‌دهد که قیمت آن را کنترل می‌کنند تا از دچار نوسانات شدید و غیرمنتظره نشود و پایداری نسبی داشته باشد. از این جنبه نیز خارج‌کردن توکن‌ها می‌تواند سرمایه‌گذاران بیشتری را جذب کرده و اکوسیستم را غنی‌تر کند.
در شرایطی، به‌خصوص زمانی که توکن‌های مهم و تأثیرگذار بازار در حجم انبوه سوزانده شوند ممکن است کل بازار کریپتوکارنسی یا بخش بزرگی از آن تحت‌تأثیر قرار بگیرند. برخی ارزها و شبکه مربوط به آن‌ها زمینه رشد و فعالیت دیگر رمزارزها هستند؛ بدیهی است که هرگونه تغییر در آن‌ها نتیجه‌ای گسترده داشته باشد.
جایگزین توکن سوزی
در اقتصاد، سوزاندن توکن‌ها می‌تواند با فرایندی مشابه به نام بازخرید (Buyback) جایگزین شود. بازخرید در کنار شباهت‌ها، تفاوت‌هایی با توکن سوزی دارد. در این فرایند شرکت عرضه‌کننده دارایی‌ها را از بازار خریداری کرده و جمع‌آوری می‌کند؛ اما آن‌ها را از بین نمی‌برد. در بازخرید از دارایی‌های جمع‌آوری شده برای تولید محصولات، ارائه خدمات و به‌طور کلی رشد ارزش سهام استفاده می‌شود.
در بازخرید خود شرکت تقاضا را بالا می‌برد، بدین شکل قیمت نیز افزایش پیدا می‌کند و سرمایه‌گذاران پلتفرم سود بیشتری به دست می‌آورند؛ به‌علاوه به دلیل رشد دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی بیشتری به سرمایه‌گذاری ترغیب می‌شوند.
نمونه هایی از مهم‌ترین توکن سوزی های انجام شده
ابتدا باید ذکر شود که تمامی رمزارزها قابلیت خارج‌شدن از چرخه یا اصطلاحاً سوختن را دارند. درصورتی‌که هر توکن وارد کیف پولی بدون کلید خصوصی مشخص شود از چرخه خارج می‌شود. بر همین اساس توکن سوزی‌های متعددی در طول دوره‌های مختلف انجام شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین آن‌ها توکن سوزی‌های بایننس کوین (Binance Coin) یا همان BNB است. این ارز که توسط صرافی بزرگ بایننس ارائه شده عمدتاً به‌عنوان ارز بومی آن مورداستفاده است. در ابتدا ۲۰۰ میلیون از این توکن‌ها عرضه شدند. پس از آن و در دوره‌های چندماهه تعدادی از توکن‌ها از چرخه خارج شدند. البته تعداد محدودی از آن‌ها نیز روزانه از بین می‌روند.
بایننس در آخرین Token Burning که در ژوئیه ۲۰۲۴ انجام شد تعداد ۱,۶۴۹,۶۹۸.۸ توکن به ارزش ۹۷۱ میلیون دلار را از چرخه خارج کرد. این فرایند چهار بار در هر سال تکرار می‌شود تا در نهایت ۵۰ درصد از کل BNBهای عرضه شده از بین بروند.
توسعه‌دهندگان شیبا اینو (Shiba Inu) نیز سال‌ها است که سعی دارند با سوزاندن توکن‌ها ارزش آن‌ها را به ۱ دلار نزدیک‌تر کنند. بر همین اساس تابه‌حال میلیون‌ها توکن را سوزانده و از چرخه خارج کرده‌اند. بر اساس برنامه‌هایی مشخص، ادعا کرده‌اند که این فرایند ادامه خواهد داشت تا ارزش شیبا روزبه‌روز بیشتر شود.
خلاصه مطالب
توکن سوزی فرایندی است که در طی آن تعداد مشخصی از ارزهای دیجیتال از چرخه خارج می‌شوند. این پروسه معمولاً برنامه‌ریزی شده است و باهدف کاهش تورم و در نهایت حفظ یا افزایش ارزش دارایی انجام می‌شود.
سوزاندن توکن‌ها زمانی معتبر خواهد بود که با شفافیت بالا و مکانیسم PoB انجام شود. پس از آن با کاهش عرضه و احتمالاً بیشترشدن تقاضا، قیمت ارز می‌تواند روند صعودی داشته باشد. بر همین اساس توجه سرمایه‌گذاران خرد و کلان به سمت آن جلب می‌شود.
شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان متعددی از Token burning استفاده کرده و می‌کنند؛ برای مثال بایننس به‌طور دوره‌ای تعدادی از BNBهای خود را می‌سوزاند تا ارزش آن‌ها را حفظ کند. شیبا نیز همین فرایند را در پیش گرفته.
در کل سوزاندن توکن‌ها می‌تواند فرصت‌های بسیار خوبی برای خرید ارز دیجیتال فراهم کند. با درنظرگرفتن گزینه‌های مناسبی که از این مکانیسم استفاده می‌کنند، کسب سود محتمل‌تر می‌شود.
منابع:
دیدگاه‌ها