چکیده

مرورگر بلاکچینی یک نمای شفاف از فعالیت‌های بلاکچینی ارائه می‌دهد. درواقع به هر کاربر اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را بررسی کرده، آدرس‌های کیف پول را جست‌وجو کند و با عملکرد قراردادهای هوشمند آشنا شود. در این مقاله، به‌روشنی توضیح می‌دهیم که کاوشگر بلاکچین چیست، چگونه کار می‌کند و چگونه می‌توانید از آن‌ در مسیر استفاده از ارزهای دیجیتال بهره ببرید.

مقدمه‌ای بر مرورگر بلاک‌چینی

تایید تراکنش‌ها در امور مالی سنتی، روندی ساده و مستقیم دارد.‌ وقتی فردی تراکنشی انجام می‌دهد، این تراکنش بلافاصله در صورت‌حساب‌های حساب فرستنده و گیرنده ثبت می‌شود و به‌راحتی قابل بررسی خواهد بود. اما در سامانه‌های مبتنی بر بلاک چین و ارزهای دیجیتال، این فرآیند به‌دلیل ماهیت غیرمتمرکز و شبه‌ناشناس بودن این فناوری‌ها به سادگی انجام نمی‌شود.

بااین‌حال، بلاک‌چین‌ها به‌دلیل شفافیت بالا و در دسترس بودن عمومی داده‌های تراکنش، مورد تحسین قرار گرفته‌اند. این موضوع یک پرسش اساسی را مطرح می‌کند: چگونه یک فرد عادی می‌تواند یک تراکنش را در بلاک چین تایید کند؟

برای مثال، اگر شما مقداری ارز دیجیتال به آدرسی دیگر ارسال کنید، چطور می‌توانید مطمئن شوید که تراکنش با موفقیت انجام شده و دارایی شما به دست گیرنده رسیده است؟ در تعامل با قراردادهای هوشمند، مسئله تایید حتی اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند؛ به‌ویژه زمانی که قصد بررسی دقیق تراکنش‌ها یا بازیابی دارایی‌های ارسال‌شده به قرارداد نادرست را داشته باشیم.

برای پاسخ به این نیازها، به یک رابط کاربری پیشرفته اما ساده نیاز داریم که بتواند داده‌های پیچیده بلاک چین را به شکل قابل فهمی نمایش دهد. اینجاست که مرورگر بلاکچینی (Blockchain Explorer) وارد عمل می‌شود.

مرورگر بلاکچینی چیست؟

مرورگر بلاکچینی ابزاری است که امکان مشاهده و جست‌وجو در داده‌های یک شبکه بلاک چین عمومی را فراهم می‌کند. این ابزار، رابط کاربری مناسبی برای دسترسی به اطلاعاتی مانند تراکنش‌ها، آدرس‌های کیف پول ارز دیجیتال و بلوک‌ها ارائه داده و داده‌های پیچیده بلاک چین را به شکلی شفاف و قابل درک نمایش می‌دهد. درواقع می‌توان مرورگر بلاکچینی را یک موتور جست‌وجو برای بلاک چین در نظر گرفت.

اگرچه اطلاعات زیادی در خود بلاک چین ذخیره می‌شود، اما تفسیر آن‌ها به‌صورت خام و مستقیم برای کاربر معمولی دشوار است. کاوشگر بلاک چین این داده‌ها را جمع‌آوری و دسته‌بندی کرده و به شکلی کاربرپسند نمایش می‌دهد تا امکان جست‌وجوی یک تراکنش خاص، آدرس کیف پول یا بلوک مشخص فراهم شود.

با استفاده از مرورگر بلاکچینی می‌توان مسیر حرکت یک بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگر را از ابتدای ایجاد آن دنبال کرد. به این ترتیب که ابتدا موجودی یک آدرس خاص را مشاهده می‌کنید و سپس وضعیت یک تراکنش در حال انجام را مورد بررسی قرار می‌دهید.

بخش های اصلی یک مرورگر بلاکچینی

اکثر کاوشگرهای بلاکچینی، رابط کاربری مشابهی دارند که شامل بخش‌های زیر می‌شود:

•       نوار جست‌وجو (Search Bar): برای وارد کردن شناسه تراکنش، آدرس کیف پول، شماره بلوک یا آدرس قرارداد هوشمند
•       منوی ناوبری (Navigation Menu): شامل لینک‌هایی به بخش‌هایی مانند تراکنش‌ها، بلوک‌ها، آدرس‌ها، قراردادهای هوشمند و آمار شبکه
•      به‌روزرسانی لحظه‌ای (Real-Time Updates): نمایش جدیدترین بلوک‌ها و تراکنش‌های اضافه‌شده به بلاک چین

تصویر پایین، نمایی از کاوشگر بیت کوین در سایت «بلاکچین داتکام» است:

•       کادر قرمزرنگ نشان‌دهنده نوار جست‌وجو است.
•       کادر سبزرنگ منوی ناوبری را نمایش می‌دهد.
•   کادر آبی‌رنگ نمایانگر به‌روزرسانی لحظه‌ای است.

چرا مرورگر بلاکچینی برای کاربران عادی مفید است؟

مرورگر بلاکچینی کاربردهای فراوانی برای کاربرانی دارد که از ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند. این ابزار باعث ایجاد شفافیت می‌شود و امکان بررسی وضعیت و جزئیات تراکنش‌های شخصی را فراهم می‌سازد. اگر در حال ارسال یا دریافت ارز دیجیتال باشید، می‌توانید لحظه‌به‌لحظه وضعیت تراکنش را ردیابی کنید. همچنین، اگر قصد سرمایه‌گذاری روی یک توکن یا آدرس خاص را داشته باشید، می‌توانید با بررسی تاریخچه فعالیت آن، تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری انجام دهید.

کاوشگرهای بلاک چین برای توسعه‌دهندگان و پژوهشگران نیز ابزارهای ارزشمندی در زمینه تحلیل روندها، شناسایی الگوها و ارزیابی سلامت کلی یک شبکه بلاکچین محسوب می‌شوند. این ابزارها داده‌های مفصلی درباره حجم تراکنش‌ها، فعالیت شبکه و دیگر شاخص‌های کلیدی فراهم می‌کنند.

نخستین کاوشگر بلاک چین در نوامبر سال ۲۰۱۰ برای بیت کوین در نشانی theymos.ath.cx:64150/bbe راه‌اندازی شد. امروزه کاوشگرهای متنوعی برای بلاک چین های مختلف وجود دارند که هر یک از امکانات و ویژگی‌های خاص خود بهره می‌برند. بااین‌حال، هدف اصلی و یکسان همه آن‌ها، ارائه نمایی شفاف و قابل دسترس از داده‌های پیچیده بلاک چین است.

اگرچه بسیاری از کاوشگرهای بلاک چین ویژگی‌های مشترکی دارند، اما تفاوت‌هایی در امکانات و طراحی دارند. در ادامه، با این پدیده بیشتر آشنا می‌شویم.

چگونه از یک مرورگر بلاکچینی استفاده کنیم؟

استفاده از مرورگر بلاکچینی نسبتا ساده و شامل مراحل زیر است:

•       نوار جست‌وجو: کافی است شناسه تراکنش، آدرس کیف پول، شماره بلوک یا آدرس قرارداد هوشمند را وارد کنید.
•       مرور نتایج: نتایج جست‌وجو شامل جزئیات کامل مربوط به جست‌وجوی شما خواهد بود.
•       تحلیل داده‌ها: از داده‌های ارائه‌شده می‌توانید برای تایید تراکنش‌ها، نظارت بر فعالیت کیف پول یا بررسی عملکرد قراردادهای هوشمند استفاده کنید.

امکانات مرورگر بلاکچینی

مرورگر بلاکچینی امکانات متنوعی برای کاربری‌های گوناگون در اختیار کاربران قرار می‌دهد که در ادامه، برخی از مهم‌ترین آن‌ها را مرور می‌کنیم:

۱. تایید تراکنش

•       جست‌وجوی هش تراکنش: کاربران می‌توانند با وارد کردن هش تراکنش (شناسه منحصربه‌فرد آن)، جزئیاتی مثل آدرس فرستنده و گیرنده، مبلغ انتقال‌یافته، کارمزد تراکنش و زمان ثبت آن را مشاهده کنند.
•      بررسی ممپول: برخی کاوشگرها، تراکنش‌های در صف (ممپول) را نیز نمایش می‌دهند. این تراکنش‌ها هنوز در بلاک ثبت نشده‌اند و می‌توان برای تخمین زمان تایید آن‌ها از مرورگر بلاکچینی استفاده کرد.

۲. تحلیل آدرس‌ها

•       بررسی موجودی: می‌توانید موجودی هر آدرس کیف پول را مشاهده کنید.
•      تاریخچه تراکنش‌ها: کاوشگرها فهرست زمانی تمام تراکنش‌های مربوط به یک آدرس را نمایش می‌دهند.
•     اطلاعات توکن‌ها: در بلاک چین هایی مانند اتریوم می‌توان انواع و مقادیر توکن‌های موجود در کیف پول را بررسی کرد.

۳. کاوش بلوک‌ها

•       جزئیات بلوک: با وارد کردن شماره بلوک یا هش آن، اطلاعاتی مانند فهرست تراکنش‌ها، آدرس استخراج‌کننده (ماینر)، زمان ثبت و سختی استخراج نمایش داده می‌شود.
•       آمار شبکه: مرورگر بلاکچینی معمولا اطلاعات لحظه‌ای مانند ارتفاع بلوک، نرخ هش شبکه، زمان میانگین استخراج بلوک و … را نیز ارائه می‌دهد.

۴. تعامل با قراردادهای هوشمند (در بلاک‌چین‌هایی مانند اتریوم)

•       مشاهده کد قرارداد: می‌توانید کد منبع قراردادهای هوشمند مستقرشده را مشاهده و بررسی کنید.
•       اجرای توابع: برخی کاوشگرها به شما امکان می‌دهند که مستقیما از طریق رابط کاربری آن‌ها با توابع خواندنی یا نوشتنی قرارداد تعامل داشته باشید.

۸ کاربرد روزمره مرورگر بلاکچینی

•   بررسی وضعیت تراکنش: پس از ارسال ارز دیجیتال، با استفاده از کاوشگر می‌توانید از تایید و ثبت تراکنش خود در بلاک چین مطمئن شوید.
•   تایید دریافت پرداخت: در صورت انتظار برای دریافت ارز دیجیتال، می‌توانید ارسال شدن آن را بررسی کنید و جزئیاتی مانند مبلغ و آدرس فرستنده را ببینید.
•   بررسی موجودی کیف پول: فقط با وارد کردن آدرس کیف پول می‌توانید موجودی ارز دیجیتال آن را مشاهده و پیگیری کنید.
•   بررسی فعالیت‌های مشکوک: اگر متوجه فعالیتی غیرمعمول در کیف پول خود شدید، با کاوشگر می‌توانید مسیر تراکنش‌ها را بررسی کرده و مدارکی برای گزارش به مراجع قانونی جمع‌آوری کنید.
•   تحقیق درباره توکن‌ها: قبل از سرمایه‌گذاری روی یک ارز یا توکن جدید می‌توانید سابقه آن را مورد بررسی قرار دهید و عرضه کل و نحوه توزیع توکن‌ها را ببینید.
•   نظارت بر قراردادهای هوشمند: در صورت تعامل با برنامه‌های غیرمتمرکز یا قراردادهای هوشمند می‌توانید کد قرارداد، فعالیت‌های آن و عملکرد کلی را در کاوشگر بررسی کنید.
•   بررسی مالکیت NFT: در مورد توکن های غیرقابل معاوضه (NFT) می‌توانید مالک فعلی، تاریخچه تراکنش و متادیتای مربوط به آن را ببینید.
•   ردیابی فعالیت نهنگ‌ها: برخی کاربران، تراکنش‌های کیف پول‌های بزرگ را با مرورگر بلاکچینی دنبال می‌کنند تا از رفتار بازار و احتمالات تغییر قیمت آگاه شوند.

مرورگر بلاکچینی چگونه کار می کند؟

اگرچه مرورگر بلاکچینی، ساده و کاربرپسند به نظر می‌رسد، اما در پشت‌صحنه آن، ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته برای دریافت، پردازش و نمایش داده‌های بلاک چین به‌کار گرفته شده‌اند.

۱. همگام‌سازی با نود

اولین گام، اجرای یک نود یا گره کامل (Full Node) از بلاک چین مربوطه (مثلا Bitcoin Core برای بیت کوین یا Geth برای اتریوم) است. این نود به‌طور مداوم داده‌های جدید شبکه را دریافت می‌کند و با بلاک چین همگام می‌ماند.

۲. استخراج داده و مدیریت پایگاه داده

پس از همگام‌سازی نود در مرورگر بلاکچینی، نرم‌افزارهایی موسوم به ایندکسر (Indexer) داده‌های مهم بلاک چین را استخراج کرده و در قالب جداول ساختاریافته ذخیره می‌کنند تا به‌صورت سریع و قابل جست‌وجو در دسترس قرار گیرند.

۳. راه‌اندازی سرور رابط کاربری

سرور، رابط کاربری صفحات وب ایجاد می‌کند تا کاربران بتوانند از طریق آن به جست‌وجوی اطلاعات مورد نظر خود (مانند هش تراکنش، شماره بلوک، آدرس کیف پول) بپردازند.

۴. تبدیل ورودی کاربر و مدیریت API

اطلاعات ورودی کاربران در مرورگر بلاکچینی به‌وسیله APIها به فرمت قابل‌فهم برای ماشین تبدیل می‌شود. این لایه API درخواست کاربر را به شکل مناسب به سرور بک‌اند ارسال می‌کند.

۵. پردازش درخواست در بک اند

در این مرحله، سرور بک‌اند درخواست را دریافت کرده، عملیات مورد نیاز را در پایگاه داده اجرا و در نهایت اطلاعات مورد نظر را بازیابی می‌کند.

۶. فرمت بندی و بازگرداندن پاسخ

پس از بازیابی داده، آن‌ها به سرور UI مرورگر بلاکچینی بازگردانده شده و این داده‌های خام به فرمتی قابل درک برای کاربر (مثلا جدول، نمودار یا گراف) تبدیل می‌شوند.

۷. نمایش نهایی به کاربر

درنهایت، داده‌های فرمت‌بندی‌شده از طریق رابط وب به کاربر نمایش داده می‌شوند. این نمایش به‌گونه‌ای طراحی شده تا نتیجه این تجزیه‌وتحلیل را برای همه قابل‌فهم کند.

معماری فنی مرورگر بلاکچینی در یک نگاه:

نمونه‌هایی از بهترین مرورگرهای بلاکچینی

جمع بندی

مرورگر بلاکچینی، ابزاری ضروری برای همه کاربران حوزه ارزهای دیجیتال است. مرورگرهای بلاکچینی، نوعی اعتبارسنجی لحظه‌ای و شفاف از تراکنش‌ها ارائه می‌دهند، چیزی که در نبود نهاد واسطه برای پیگیری خطاها یا پی بردن به مشکلات، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. ازاین‌رو چه کاربران عادی، چه توسعه‌دهندگان و چه تحلیلگرها، از این ابزار با اهداف مختلف استفاده می‌کنند.