بازار صعودی است یا نزولی؟ از کجا بفهمیم؟

بازار ارز دیجیتال می‌تواند شبیه یک ترن هوایی احساسی باشد؛ قیمت‌ها یک ماه سر به فلک می‌کشند و ماه بعد سقوط می‌کنند. این نوسانات شدید می‌تواند برای سرمایه‌گذاران گیج‌کننده باشد و اگر تا به حال از خود پرسیده‌اید که آیا در بازار گاوی (صعودی) یا بازار خرسی (نزولی) هستید، تنها نیستید. دانستن تفاوت بین این دو فاز کلید تصمیم‌گیری هوشمندانه‌تر، مدیریت ریسک بهتر و مهمتر از همه، کنترل احساسات در دنیای کریپتو است که خود نیمی از نبرد است. اما چگونه می‌توان این دو فاز بازار را تشخیص داد؟ در این مطلب، با استفاده از روند قیمت، حجم معاملات، احساسات سرمایه‌گذاران، سیگنال‌های اقتصادی و داده‌های درون زنجیره‌ای، به شما نشان می‌دهیم که چگونه بفهمید بازار در چه وضعیتی قرار دارد و چگونه استراتژی خود را برای هر فاز تنظیم کنید تا هوشمندانه‌تر معامله کنید.

بازار گاوی در مقابل بازار خرسی: تعریف ساده

به بیان ساده: بازار گاوی (Bull Market): زمانی است که قیمت‌ها به طور مداوم در حال افزایش هستند، مردم هیجان‌زده‌اند و احساس کلی حاکی از آینده‌ای روشن است. به اواخر سال ۲۰۲۰ و اوایل سال ۲۰۲۱ فکر کنید؛ قیمت بیت‌ کوین (BTC) از حدود ۱۰,۰۰۰ دلار به نزدیک ۷۰,۰۰۰ دلار صعود کرد. پروژه‌های جدید هر روز راه‌اندازی می‌شدند و به نظر می‌رسید همه، از فامیل شما گرفته تا راننده تاکسی، ارز دیجیتال می‌خرند.

بازار خرسی (Bear Market): برعکس بازار گاوی، زمانی است که قیمت‌ها به طور پیوسته کاهش می‌یابند، سرمایه‌گذاران عقب‌نشینی می‌کنند و احساسات منفی می‌شود. نمونه‌ای خوب؟ سال ۲۰۲۲. پس از رسیدن بازار به سقف‌های تاریخی، بازار سقوط کرد. قیمت بیت‌ کوین (BTC) به زیر ۲۰,۰۰۰ دلار ریزش کرد، پروژه‌های بزرگ (مانند ترا) فروپاشیدند و حتی تریدرهای باتجربه هم شروع به بحث در مورد «ساختن در بازار خرسی» کردند.

شناخت نوع بازاری که در آن قرار دارید به شما کمک می‌کند حرکات هوشمندانه‌تری انجام دهید. شما نمی‌خواهید در طول یک روند نزولی به صورت بی‌محابا وارد میم ‌کوین ‌ها شوید یا درست قبل از یک بازگشت قیمت با وحشت بفروشید.

آیا می‌دانستید؟ در قرن هجدهم در انگلستان، «دلالان پوست خرس»  اولین فروشندگان استقراضی (short-sellers) بودند؛ تریدرهایی که پوست خرس‌هایی را که هنوز به دست نیاورده بودند می‌فروختند و روی کاهش قیمت‌ها ریسک می‌کردند. این اصطلاح «پوست خرس را قبل از گرفتن خرس نفروش» باقی ماند و همچنین استعاره بازار خرسی هم از اینجا آمده است. اصطلاح بازار گاوی بعدها پدید آمد، نه تنها به عنوان متضاد خرس، بلکه به دلیل «حرکت رو به بالای شاخ گاو هنگام حمله.»

نشانه‌های مهم: چگونه فازهای بازار را تشخیص دهیم؟

مطمئناً، ارز دیجیتال «اعدادی روی نمودار» است. اما داستان‌ها، تیتر خبرها و خلق و خوی جامعه‌های مختلف که دائماً در حال تغییر است هم روی این بازار اثر دارد. در اینجا نحوه درک چرخه‌های بازار گاوی و خرسی آورده شده است:

ویژگی‌های بازار گاوی (صعودی)

افزایش پایدار قیمت‌ها

در بازار گاوی قیمت‌ها افزایش می‌یابند، این که مطمئناً درست است. اما مهمتر این است که این افزایش اغلب طی هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه دارد. شما شاهد صعود پیوسته کوین‌های اصلی و سوار شدن آلت‌ کوین ‌ها بر این موج خواهید بود.

یک مثال کتابی؟ روند صعودی بیت‌ کوین (BTC) در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۱ که از حدود ۱۰,۰۰۰ دلار به ۶۹,۰۰۰ دلار جهش کرد. این رالی مومنتوم، حمایت نهادی (مانند تسلا، استراتژی و غیره) و فوموی جدی سرمایه‌گذاران خرد را به همراه داشت. یا حرکت سریع دوج‌ کوین (DOGE) که با سوخت میم‌ها در اوایل سال ۲۰۲۱، از وضعیت یک شوخی به لطف توئیت‌های ایلان ماسک و هایپ در ردیت به ۰.۴۵ دلار رسید.

احساسات مثبت سرمایه‌گذاران

زمانی می‌فهمید که احساسات بازار صعودی است که فضای X سرخوشانه باشد، همه برای صعود شدید قیمت بیت‌ کوین (BTC) تا ماه فریاد بزنند و پروژه‌های جدید هر روز با ارزش‌گذاری‌های بسیار بالا راه‌اندازی شوند. پول به سرعت سرازیر می‌شود و حتی شرط‌بندی‌های پرریسک هم مانند موقعیت‌های واضح و آسان به نظر می‌رسند. در این زمان است که می‌دانید احساسات مثبت سرمایه‌گذاران در هوا موج می‌زند.

شاخص‌های اقتصادی مطلوب

:روندهای صعودی اغلب با نرخ بهره پایین، دسترسی آسان به اعتبار و شرایط عمومی مساعد برای فناوری همزمان هستند. به عنوان مثال، در طول بازار گاوی ۲۰۲۰، چک‌های حمایتی دوران پاندمی و هزینه‌های استقراض پایین، مهمات بیشتری را برای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خرد و نهادی در دارایی‌های دیجیتال فراهم کرد.

ویژگی‌های بازار خرسی (نزولی)

کاهش طولانی‌مدت قیمت‌ها

بازارهای خرسی می‌توانند تا بی‌نهایت طولانی شوند. قیمت‌ها سقوط می‌کنند، سپس دوباره سقوط می‌کنند، و هر برگشت کوچکی هم با فروش مواجه می‌شود. به «زمستان رمزارزی» سال ۲۰۱۸ فکر کنید، زمانی که قیمت بیت‌ کوین (BTC) از ۲۰,۰۰۰ دلار به حدود ۳,۰۰۰ دلار سقوط کرد. یا روند نزولی وحشتناک سال ۲۰۲۲، زمانی که قیمت بیت‌ کوین (BTC) از ۶۹,۰۰۰ دلار به زیر ۲۰,۰۰۰ دلار کاهش یافت.

 این سقوط واقعاً فقط در مورد قیمت نبود؛ با فروپاشی‌هایی مانند ترا-لونا (Terra-Luna)، سلسیوس (Celsius) و رسوایی اف‌تی‌اکس (FTX) دامن زده شد. دومینوها فقط به سقوط ادامه دادند. بازارهای خرسی تمایل دارند حس پایان مهمانی را منتقل کنند.

احساسات منفی سرمایه‌گذاران

در طول فازهای خرسی، ترس غلبه می‌کند. تیتر خبرها تیره و تار می‌شوند، شبکه‌های اجتماعی ساکت می‌شوند و حتی باورمندان سرسخت نیز شروع به زیر سوال بردن باورهایشان می‌کنند. تأمین مالی متوقف می‌شود، تیم‌های توسعه ساکت می‌شوند و شوخی‌های مربوط به «خروج نقدینگی» (exit liquidity) دست به دست می‌شوند.

شرایط اقتصادی نامطلوب

 بادهای مخالف اقتصاد کلان کمکی نمی‌کنند. نرخ بهره بالا، ترس از تورم یا سیاست پولی انقباضی اغلب وضعیت را بدتر می‌کنند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، افزایش تهاجمی نرخ بهره فدرال رزرو، دارایی‌های پرریسک، از جمله ارز دیجیتال را، بیشتر از جذابیت انداخت.

فراتر از نمودارها: عوامل بنیادی و داده‌های درون زنجیره‌ای

در حالی که هیچ معیار واحدی نمی‌تواند قطعیت ۱۰۰% به شما بدهد، تعدادی شاخص امتحان پس داده وجود دارند که تریدرها و تحلیلگران به آن‌ها اتکا می‌کنند. جدا از شاخص واضح قیمت، بیایید شاخص‌هایی را که می‌توانید استفاده کنید بررسی کنیم:

حجم معاملات (Trading Volume):

حجم به شما می‌گوید چه میزان قاطعیت پشت حرکات قیمت وجود دارد. در بازار گاوی، افزایش قیمت‌ها اغلب با حجم معاملات قوی پشتیبانی می‌شود. خریداران بیشتری وارد می‌شوند، نقدینگی بیشتری وارد بازار می‌شود و رالی حمایت‌شده به نظر می‌رسد. در طول بازار خرسی، حجم تمایل به کاهش دارد. افت قیمت با فشار خرید ضعیف مواجه می‌شود و ممکن است حس کنید هیچ‌کس نمی‌خواهد به بازار دست بزند. حجم کم به علاوه قیمت در حال کاهش؟ اگر امیدوار به برگشت قیمت هستید، این نشانه خوبی نیست. آیا می‌دانستید؟ در طول بازار گاوی ۲۰۲۱، دوج‌ کوین (DOGE) افزایش شدیدی در حجم معاملات را تجربه کرد. حدود ۷۰ میلیارد دلار در یک روز، همزمان با سر به فلک کشیدن قیمت آن تا ۰.۴۵ دلار دست‌به‌دست شد.

احساسات بازار (Market Sentiment):

یکی از ابزارهایی که بسیاری از سرمایه‌گذاران به آن اتکا می‌کنند، شاخص ترس و طمع رمزارز (Crypto Fear & Greed Index) است. این شاخص فعالیت شبکه‌های اجتماعی، نوسانات، روندهای جستجوی گوگل و موارد دیگر را برای سنجش اینکه آیا سرمایه‌گذاران احساس خوش‌بینی (طمع) یا بدبینی (ترس) دارند، اندازه‌گیری می‌کند. طمع شدید اغلب نزدیک به سقف و ترس شدید تمایل دارد نزدیک به کف ظاهر شود، اگرچه می‌تواند در روندهای نزولی عمیق‌تر باقی بماند. هر روز آن را چک کنید، اما اجازه ندهید کل استراتژی شما را هدایت کند. این یک حلقه خلق و خو است، نه یک گوی بلورین.

اندیکاتورهای تکنیکال (Technical Indicators):

لازم نیست یک جادوگر نمودار باشید تا چند سیگنال مفید را تشخیص دهید. میانگین‌های متحرک (Moving Averages): زمانی که قیمت به طور مداوم بالاتر از میانگین متحرک ۲۰۰ روزه قرار دارد، عموماً صعودی است. وقتی به زیر آن می‌افتد، اغلب یک نشانه هشدار دهنده است. این‌ها شاخص‌های روند بلندمدت هستند، نه ابزارهای معامله روزانه.

شاخص قدرت نسبی (RSI): این اندیکاتور اندازه‌گیری می‌کند که آیا یک دارایی بیش از حد خریده شده یا بیش از حد فروخته شده است: اعداد بالاتر از ۷۰ نشان می‌دهند که بیش از حد داغ شده و مستعد یک اصلاح قیمت (pullback) است، در حالی که اعداد پایین‌تر از ۳۰ ممکن است نشان‌دهنده بیش از حد فروخته شدن با پتانسیل بازگشت باشد. هیچ یک از اینها وحی منزل نیست، اما به شما کمک می‌کند درکی از مومنتوم به دست آورید.

عوامل بنیادی (Fundamental Factors):

گاهی اوقات بزرگترین محرک‌های بازار در نمودار ظاهر نمی‌شوند. نشانه‌های صعودی ممکن است شامل: پذیرش نهادی از سوی نام‌های بزرگ (مانند درخواست بلک‌راک (BlackRock) برای ETF بیت‌ کوین (BTC))، اخبار نظارتی دوستانه یا پیروزی‌های قضایی برای شرکت‌های ارز دیجیتال، و نقاط عطف تکنولوژیک بزرگ (مانند ارتقاءهای اتریوم (Ethereum) یا عرضه راهکارهای لایه ۲). در همین حال، نشانه‌های نزولی اغلب شبیه به: سرکوب‌های نظارتی (مانند هدف قرار دادن صرافی‌های بزرگ از سوی  SEC)، نقض‌های امنیتی بزرگ یا شکست پروتکل‌ها، و بی‌ثباتی جهانی – تورم، جنگ یا سرایت مالی – هستند.

داده‌های درون زنجیره‌ای (Onchain Data):

می‌خواهید بدانید نهنگ‌ها چه می‌کنند؟ پلتفرم‌هایی مانند گلس‌نود (Glassnode) و کریپتوکوانت (CryptoQuant) داده‌هایی مانند جریان کیف پول‌ها، فعالیت ماینرها و موجودی صرافی‌ها را نشان می‌دهند. این مانند خواندن ضربان قلب بلاک‌چین است. اغلب می‌توانید تغییرات سرمایه را پیش از آنکه در قیمت ظاهر شوند، شناسایی کنید.

ابزارها و استراتژی‌ها: چگونه در هر فاز بازار عمل کنیم؟

درک چرخه یک چیز است. دانستن نحوه عمل بر اساس آن چیز دیگری است. برنامه عملیاتی شما باید بسته به اینکه سوار بر گاو هستید یا در بازار خرسی نجات می‌یابید، تغییر کند. خوشبختانه، اگر بدانید کجا باید حفاری کنید، ارز دیجیتال یک گنجینه از ابزارهای رایگان را فراهم می‌کند.

پلتفرم‌های نمودارگیری (Charting Platforms):

اگر می‌خواهید حرکت قیمت را درک کنید، به نمودارهای قوی نیاز دارید. تریدینگ‌ویو (TradingView) به خاطر نمودارهای قابل سفارشی‌سازی و شاخص‌های فنی خود شناخته شده است. کوین تلگراف (Cointelegraph) خلاصه‌های واضحی از قیمت‌ها، ارزش بازار و روندهای حجم ارائه می‌دهد که به ویژه برای ردیابی توکن‌های جدیدتر یا کوچک‌تر مفید است.

تحلیل احساسات (Sentiment Analysis):

درک ارز دیجیتال بیشتر درک خلق و خو است تا ریاضیات. ابزارهایی مانند لونار کراش (LunarCrush) فعالیت شبکه‌های اجتماعی، هیجان اینفلوئنسرها و توکن‌های ترند شده را ردیابی می‌کنند. اگر دوج‌ کوین (DOGE) دوباره داغ شود، احتمالاً نشانه‌های اولیه را در آنجا خواهید دید.

استراتژی‌های بازار گاوی

دنبال کردن روند (Trend following):

وقتی بازار داغ است، گاهی اوقات بهترین حرکت این است که با جریان حرکت کنید، اما منضبط بمانید. روی دارایی‌هایی که در روند صعودی قوی قرار دارند تمرکز کنید و بدون برنامه گرفتار تعقیب کندل‌های سبز نشوید.

شناسایی سود (Profit-taking):

اهداف تعیین کنید و به آن‌ها پایبند باشید. آسان است هنگام پامپ شدن همه چیز طمع کرد، اما شناسایی سود در مسیر صعود به شما کمک می‌کند از تماشا کردن از بین رفتن سودهایتان در اصلاح بعدی جلوگیری کنید.

مدیریت ریسک (Risk management):

حتی بازارهای گاوی هم اصلاح می‌کنند. از حد ضرر (stop-losses) یا حد ضرر متحرک (trailing stops) استفاده کنید تا سود را تثبیت کرده و در برابر برگشت‌های غافلگیرکننده محافظت کنید. بعداً از خودتان تشکر خواهید کرد.

استراتژی‌های بازار خرسی

موقعیت‌یابی دفاعی (Defensive positioning):

گاهی اوقات، هوشمندانه‌ترین معامله، معامله نکردن است. انتقال بخشی از پرتفوی خود به استیبل‌ کوین‌ ها یا پایبندی به دارایی‌های کمتر نوسانی مانند بیت‌ کوین (BTC) و اتریوم (ETH) می‌تواند به حفظ سرمایه شما کمک کند، در حالی که دیگران وحشت می‌کنند.

میانگین‌گیری هزینه دلاری (DCA):

تلاش برای تعیین زمان دقیق کف بازار؟ موفق باشید. روش میانگین هزینه دلاری با تقسیم ورودی‌های شما در طول زمان، نوسانات را هموار می‌کند، هزینه متوسط شما را کاهش می‌دهد و به شما کمک می‌کند درگیر بمانید بدون اینکه بیش از حد تعهد کنید.

تمرکز بر اصول بنیادی (Focus on fundamentals):

بازارهای خرسی نویز و سر و صدا را از بین می‌برند. آنچه باقی می‌ماند پروژه‌هایی با کاربرد واقعی، تیم‌های قوی و چشم‌انداز بلندمدت هستند. اگر در طول روند نزولی دارایی نگه می‌دارید، مطمئن شوید که به دلایل درست نگه می‌دارید.

با آماده نشدن، شما برای شکست آماده می‌شوید. بازار گاوی باشد یا خرسی، ارز دیجیتال هرگز از حرکت باز نمی‌ایستد، اما این به معنای آن نیست که شما باید به هر نوسانی واکنش نشان دهید. روندهای قیمتی، تغییرات احساسات، الگوهای حجم و عوامل بنیادی همگی می‌توانند به شما سرنخ دهند که در کجای چرخه قرار دارید. مجهز به ابزارهای درست و ذهنی آرام، می‌توانید نویز را نادیده بگیرید و با وضوح عمل کنید. بازارها به آمادگی پاداش می‌دهند، و دانستن اینکه آیا در قلمرو گاوی هستید یا کشور خرسی، یکی از قدرتمندترین ابزارهایی است که می‌توانید داشته باشید. معامله موفقی داشته باشید!

سوالات متداول

تفاوت اصلی بین بازار گاوی و خرسی چیست؟

در بازار گاوی (Bull Market)، قیمت‌ها به طور پایدار افزایش می‌یابند، خوش‌بینی غالب است و حجم معاملات تمایل به افزایش دارد. در بازار خرسی (Bear Market)، قیمت‌ها برای مدت طولانی کاهش می‌یابند، ترس و بدبینی غلبه می‌کند و حجم معاملات تمایل به کاهش دارد.

چه شاخص‌هایی می‌توانند به ما در تشخیص فاز بازار کمک کنند؟

علاوه بر روند قیمت، می‌توان به حجم معاملات، احساسات سرمایه‌گذاران (با ابزارهایی مانند شاخص ترس‌وطمع، اندیکاتورهای تکنیکال (مانند میانگین‌های متحرک و RSI)، عوامل بنیادی (اخبار نظارتی، پذیرش نهادی) و داده‌های درون زنجیره‌ای توجه کرد.

استراتژی‌های کلیدی برای مدیریت سرمایه در بازار گاوی و خرسی کدامند؟ در بازار گاوی، دنبال کردن روند صعودی، شناسایی سود مرحله‌ای و مدیریت ریسک با استفاده از حد ضرر مهم است. در بازار خرسی، موقعیت‌یابی دفاعی (مانند استفاده از استیبل‌کوین‌ها)، میانگین‌گیری هزینه دلاری (DCA) و تمرکز بر پروژه‌های با اصول بنیادی قوی توصیه می‌شود.