چکیده

بیت کوین پتانسیل قابل توجهی را از خود به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش در سال‌های اخیر به خصوص در سال ۲۰۲۴ از خود نشان داده است. این موضوع با ویژگی های ذاتی بیت کوین و همینطور پذیرش رو به رشد آن تقویت می شود؛ اگرچه در مقایسه با ابزارهای ذخیره ارزش سنتی مانند طلا و املاک در نظر گرفتن بیت کوین به عنوان ابزار ذخیره ارزش با چالش هایی مواجه است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

تعریف ذخیره ارزش

ذخیره ارزش دارایی، کالا یا ارزی است که قدرت خرید خود را در طول زمان حفظ می‌کند و می‌توان آن را ذخیره، بازیابی یا در آینده بدون از دست دادن قابل توجه ارزش مبادله کرد. هدف از ذخیره ارزش جلوگیری از ریسک با حفظ ثبات قیمت و جلوگیری از استهلاک سرمایه است.

نمونه‌هایی از ذخایر ارزش

1. ارزهای فیات جهانی مثل دلار و یورو به ویژه برای کشورهای در حال توسعه می‌تواند به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش در نظر گرفت. این ارزها به افراد اجازه می‌دهند تا دارایی خود را از تورم ارز ملی دور نگه دارد؛ البته سودمندی پول به عنوان ذخیره ارزش می‌تواند در دوره‌های تورم جهانی کاهش یابد، زیرا افزایش قیمت‌ها قدرت خرید را کاهش می دهد.
2. ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین را نیز می‌توان به عنوان ابزار ذخیره ارزش در نظر گرفت. البته تمامی ارزهای دیجیتال برای ذخیره ارزش مناسب نیستند و تنها ارزهایی مناسبند که دارای ویژگی‌هایی مثل عرضه محدود، شبکه قابل اعتماد و ساختار غیر متمرکز باشند.
3. فلزات گرانبها مانند طلا، نقره و پلاتین در بازار به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ذخیره ارزش عمل می‌کنند. داشتن ویژگی‌هایی مانند دوام بالا، کمیاب‌بودن و جذابیت جهانی، طلا را به یک انتخاب همیشگی برای حفظ ارزش سرمایه و محافظت در برابر تورم ارزها تبدیل کرده است.
4. املاک و مستغلات به دلیل سودمندی و عرضه محدود آن یکی از ابزارهای مهم ذخیره ارزش هستند. قیمت املاک اغلب در طول زمان افزایش می‌یابد و خاصیت ضدتورمی دارند. همچنین با خرید املاک، می‌توانید از طریق اخذ اجاره، درآمد غیرفعال ایجاد کنید.
5. آثار هنری، اشیای تاریخی و کالاهای لوکس با ارزش بالا مانند ماشین های قدیمی، نسخه‌های خطی یا نقاشی‌ها می‌توانند به عنوان ابزار ذخیره ارزش عمل کنند. زیرا ارزش آن‌ها اغلب در طول زمان به دلیل نادر بودن، تقاضای بیشتر و اهمیت تاریخی آن‌ها بیشتر می‌شود.
6. اوراق قرضه دولتی یکی از امن‌ترین نوع سرمایه گذاری‌ها هستند که میزان معتبر‌بودن آن‌ها وابسته به اعتبار کشور صادر‌کننده آن‌هاست. این اوراق معمولا یک سود مشخص دارند و در مواقعی که بازار از همه جهت بی‌ثبات است، برای حفظ سرمایه ابزار مطمئنی هستند، هر چند سودآوری آن‌ها از دیگر ابزارهای ذکر شده برای ذخیره ارزش کمتر است.

کدام ویژگی‌های بیت کوین آن را به ابزار ذخیره ارزش تبدیل کرده‌ است؟

1. کم‌یاب بودن: عرضه بیت کوین به ۲۱ میلیون سکه محدود شده است که توسط کد آن و رویدادهای هاوینگ کنترل می‌شود و آن را ذاتا ضد تورم می‌کند.
2. قابلیت استفاده و استهلاک: بیت کوین به عنوان یک دارایی دیجیتال، در معرض تخریب فیزیکی قرار نمی‌گیرد و تقریبا بلافاصله پس از خرید بیت کوین، می‌توانید از آن در معاملات بین‌المللی استفاده کنید.
3. اعتماد سرمایه‌گذاران: بیش از ۶۷ درصد از عرضه بیت کوین حداقل برای یک سال و ۵۱ درصد برای بیش از دو سال هولد شده است که این موضوع، نشان دهنده اعتماد بلندمدت سرمایه گذاران به این ارز دیجیتال است. این معیارها نشان می‌دهد که کاربران با وجود نوسانات قیمت، به طور فزاینده‌ای بیت کوین را به عنوان ابزار ذخیره ارزش در نظر می‌گیرند.

مزیت های نسبی بیت کوین نسبت به طلا به عنوان ابزار ذخیره ارزش

1. عرضه محدود: بیت کوین در هر شرایطی، عرضه محدود دارد ؛ در حالی که عرضه طلا از نظر تئوری می‌تواند از طریق ابزارهای جدید یا کشف منابع استخراج طلا گسترش یابد.
2. مقیاس‌پذیری: بیت کوین را می توان به واحدهای خیلی کوچک (ساتوشی، صد میلیونیم بیت کوین) تقسیم کرد که این موضوع امکان تراکنش ها در هر اندازه‌ای را فراهم می‌کند. در حالی که طلا قابلیت این حد از تقسیم‌پذیری را ندارد.
3. قابلیت حمل و نگهداری: بیت کوین به دلیل ماهیت دیجیتالی به راحتی قابل معامله است و هزینه زیادی بابت نگهداری امن آن در انواع کیف‌پو‌ل‌ها نیاز نیست پرداخت کنید. ولی طلا چه از نظر حمل و نقل، چه از نظر نگهداری آن در یک جای امن، هزینه‌های زیادی در پی دارد و خطر سرقت آن به مراتب بیشتر از بیت کوین است.
4. ساختار شفاف: تراکنش های بیت کوین در یک بلاک چین عمومی ثبت می شوند و هنگام خرید آن نیاز به بررسی تخصصی ندارد. اما در هنگام خرید طلا، دقت زیادی باید به خرج دهید که طلایی که می‌خرید، تقلبی نباشد!

کم‌یاب شدن بیت کوین چگونه بر بالا ارزش آن تأثیر می گذارد؟

کمبود برنامه ریزی شده بیت کوین، محرک اساسی بالا رفتن ارزش آن در طولانی‌مدت است. بیت کوین به صورت ساختاری یک مدل اقتصادی ضد تورمی ایجاد می‌کند؛ در مقابل ارزهای فیات که توسط دولت‌ها مدیریت می‌شوند، ذاتا تحت تاثیر تورم ارزش خود را از دست می‌دهند. در ادامه نحوه تاثیر عوامل مرتبط با کم‌یاب شدن بر بالا رفتن ارزش بیت کوین را بررسی خواهیم کرد:

1. محدودیت های عرضه و رویدادهای هاوینگ

نرخ پاداش بیت کوین هر ۲۱۰۰۰۰ بلوک (حدودا ۴ سال) به نصف کاهش می‌یابد و این رویداد به مرور، عرضه جدید بیت کوین در بازار را مشکل‌تر خواهد کرد. این کاهش رشد عرضه، کم‌یاب‌بودن بیت کوین را در طول زمان تقویت کرده و از نظر تاریخی نیز پس از هر هاوینگ، به دلیل کاهش عرضه و بالا رفتن تقاضا، قیمت بیت کوین افزایش پیدا می‌کند

3. پویایی تقاضا

پذیرش نهادی: ETF‌های بیت کوین و شرکت‌های سرمایه‌گذاری (به عنوان مثال، MicroStrategy) عرضه قابل توجهی را قفل می کنند و نقدینگی را کاهش می دهند.

هلدینگ بلندمدت: بیش از ۶۷ درصد بیت کوین در یک سال دست نخورده باقی مانده است و هیچ‌گونه معامله‌ای با آن‌ها انجام نشده است. این موضوع این سیگنال را به کاربران می‌دهد که با یک منبع کمیاب و محدود روبرو هستند.

تقاضای جهانی: کشورهایی که با تورم شدید مواجه هستند، به طور فزاینده ای بیت کوین را به عنوان پوششی در برابر کاهش ارزش ارز ملی خود استفاده می‌کنند.

4. مزیت نسبی نسبت به دارایی‌های تورم‌‌دار

برخلاف ارزهای فیات که بانک های مرکزی می توانند از طریق چاپ پول، ارزش آن‌ها را کاهش دهند؛ عرضه محدود بیت کوین تضمین می کند که ثروت دارندگان بیت کوین به اصطلاح رقیق‌تر نخواهد شد و تولید (استخراج) قابل پیش بینی آن، امکان دستکاری توسط دولت‌ها و نهادهای خاص را تقریبا غیرممکن می‌کند.

5. روانشناسی بازار

کم‌یاب بودن بیت کوین باعث تقاضای بیشتر خرید بیت کوین می‌شود، زیرا سرمایه گذاران پیش‌بینی می‌کنند که در آینده، به علت عرضه محدود افزایش قیمت اتفاق بیفتد. این امر باعث مسیر صعودی رشد قیمت بیت کوین در طولانی‌مدت بوده است و بدین ترتیب، این ارز دیجیتال از دارایی های سنتی مانند طلا و سهام در سال‌های اخیر برای سرمایه‌گذاران سودآوری بیشتری داشته است.

استدلال‌های اصلی علیه بیت کوین به عنوان یک ذخیره ارزش چیست؟

با وجود تمام مزایایی که در مورد بیت کوین ذکر کردیم، در نظر گرفتن بیت کوین به عنوان ابزار ذخیره ارزش همچنان موضوعی بحث‌برانگیز است و منتقدان استدلال می کنند که بیت کوین باید بیشتر بالغ شود تا به ثبات مورد انتظار از یک ذخیره ارزش دست یابد. در اینجا چند چالش در این زمینه را بررسی می‌کنیم:

1. نوسانات شدید قیمت

نوسانات قیمت بیت کوین آن را برای حفظ ارزش کوتاه مدت به یک دارایی ناپایدار می کند. به طور مثال در سال های ۲۰۲۲-۲۰۲۳، بیت کوین بیش از ۷۵ درصد از ارزش خود را در طول بازار نزولی از دست داد. همبستگی آن با بازار سهام از طریق ETF نیز اثربخشی آن را به عنوان یک ابزار کاهش ریسک در دوره رکود بازار کاهش می‌دهد. منتقدان استدلال می کنند که چنین نوساناتی باعث می‌شود که بیت کوین برای ابزار ذخیره ارزش انتخاب مطمئنی نباشد.

2. فقدان ارزش ذاتی

بیت کوین حتی مانند استیبل کوین تتر، توسط دارایی‌های فیزیکی یا نهاد خاصی پشتیبانی نمی‌شود. ارزش بیت کوین کاملا به پذیرش در بازار متکی است. منتقدان، افزایش ارزش بیت کوین را به Greater fool theory (نظریه احمق بزرگ‌تر) تشبیه می‌کنند که در آن سرمایه‌گذاران فعلی تنها در صورتی سود می‌برند که دیگر سرمایه‌گذاران در آینده، قیمت‌های بالاتری برای خرید بیت کوین بپردازند.

3. محدودیت های تکنولوژیکی و معاملاتی

تایید هر تراکنش در بیت کوین حدودا ۱۰ دقیقه طول می کشد و متوسط کارمزد در زمان اوج تقاضا نیز بیش از ۲۰ دلار است. از طرف دیگر، توان عملیاتی محدود بلاک چین بیت کوین (۷ تراکنش در ثانیه) باعث می‌شود که نتوان از این ارز در مبادلات روزمره استفاده چندانی کرد و معاملات روزانه آن را کاهش می‌دهد.

4. خطرات نظارتی و پذیرش

تغییر سیاست کشورها، به ویژه کشورهایی مانند چین در مورد پذیرش بیت کوین تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر میزان ارزشمند بودن بیت کوین می‌گذارند. همچنین نهنگ‌های بیت کوین، کنترل قابل‌توجهی بر عرضه بیت کوین دارند و به راحتی می‌توانند بازار را دستکاری کنند. به عنوان مثال، فروش‌های بزرگ ناگهانی بیت کوین توسط نهنگ‌ها می‌تواند باعث سقوط سریع قیمت بیت کوین شود. به طور کلی بدون اعتماد نهادی گسترده‌تر بیت کوین به جای یک ذخیره اصلی ارزش، یک دارایی خاص باقی می ماند.

5. نگرانی های زیست محیطی و امنیتی

استخراج بیت کوین با الگوریتم اثبات کار(PoW) برق زیادی مصرف می کند. همچنین برخلاف ادعاهای ناشناس بودن، تراکنش های بیت کوین در مواردی توسط مجریان قانون ردیابی شده است.

6. مشکلات هاوینگ برای ماینرها

در حالی که در هر هاوینگ عرضه بیت کوین کاهش پیدا می‌کند، نصف‌شدن ماینرها با فشارهای سودآوری مواجه هستند که این موضوع می‌تواند باعث بی‌ثباتی در شبکه این ارز دیجیتال شود.

جمع‌بندی

عرضه محدود بیت کوین و مزایای این دارایی دیجیتال، پتانسیل این ارز دیجیتال به عنوان یک ابزار مهم برای ذخیره ارزش را نمایان می‌کند؛ اما نوسانات قیمت بیت کوین، مشکلات نظارتی و دستکاری نهنگ‌ها در بازار در حال حاضر قابلیت اطمینان به بیت کوین را به عنوان یک ابزار مطمئن برای ذخیره ارزش محدود می‌کند. هر چند که پذیرش بیت کوین توسط شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری و کشورها ممکن است برخی از نگرانی‌ها بابت پذیرش بیت کوین را برطرف کند، اما در مقایسه با ابزارهای دیگر ذخیره ارزش مثل طلا که سابقه‌ای چند هزار ساله در این زمینه دارند، همچنان چالش‌های اساسی‌ای پیش رو دارد. در نهایت، اکنون بیت کوین به عنوان یک سرمایه‌گذاری پرخطر ولی با پاداش بالا، برای کسانی که اهل ریسک هستند، سودآوری بیشتری نسبت به یک ابزار ذخیره ارزش قابل پیش‌بینی عمل می‌کند.