برنامه غیر متمرکز یا dapp چیست و چه کاربردهایی دارد؟
پیشرفته
استقبال مردم از پدیده ارزهای دیجیتال آن‌قدر خوب بود که در نتیجه آن عده زیادی با فناوری بلاک‌چین و برخی کاربردهای آن آشنا شدند. dApp یا برنامه غیرمتمرکز هم یکی از کاربردهای فناوری بلاک‌چین است. برنامههای غیرمتمرکز یا dApp در ظاهر مانند برنامههای کاربردی دیگر هستند؛ اما در پشت‌صحنه از مزایای فوق‌العاده بلاک‌چین استفاده می‌کنند تا ضعف‌های برنامههای کاربردی متمرکز کنونی را پوشش دهند و خدمات بهتری به کاربران ارائه کنند.
در ادامه بیشتر به چیستی برنامههای غیرمتمرکز dApp می‌پردازیم و کاربردهای آن را معرفی می‌کنیم. سپس مزایا و معایب این برنامهها را فهرست کرده و به چند نمونه از برنامههای غیرمتمرکز مشهور نگاهی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
برنامه غیر متمرکز یا dApp چیست؟
dApp یا برنامه غیرمتمرکز نوعی برنامه است که روی فناوری بلاک‌چین یا شبکه‌ای از رایانه‌هایی که به‌صورت نظیر به نظیر (P2P) متصل شده‌اند کار میکند. عدم تمرکز این برنامهها به حدی است که سازمان یا نهاد خاصی نمی‌تواند آن‌ها را کنترل کند. این برنامهها گرچه از نظر ظاهر و ویژگی‌های گرافیکی شبیه برنامههای دیگر هستند؛ اما از ارتباطات نظیر به نظیر پشتیبانی می‌کنند که همین مسئله باعث تفاوت آن‌ها با دیگر برنامهها می‌شود. برنامههای غیرمتمرکز یا Dapp برای اهداف مختلفی مانند کاربردهای مالی، بازی، شبکه‌های اجتماعی و بسیاری کاربردهای دیگر ساخته شده‌اند. بیشتر برنامههای غیرمتمرکز از بلاک‌چین اتریوم به‌عنوان سکوی راه‌اندازی خود استفاده می‌کنند.
برنامه غیر متمرکز یا Dapp چطور کار میکند؟
ویژگی‌های زیرساختی Dapp ها نحوه کار آن‌ها را تعیین میکند. این ویژگی‌های ذاتی می‌تواند باعث تمایز برنامههای غیرمتمرکز از برنامههای معمول کنونی شود. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
متن باز بودن برنامههای غیرمتمرکز
برنامههای غیرمتمرکز متن‌باز (Open Source) هستند. این ویژگی به این معناست که تصمیم‌گیری برای هر تغییری در این برنامهها با اجماع اکثریت کاربران اتفاق می‌افتد؛ بنابراین کد این برنامهها برای ارزیابی در دسترس همه افراد قرار می‌گیرد. ویژگی خاص دیگر Dapp ها این است که به‌صورت غیرمتمرکز ذخیره می‌شوند، یعنی از بلوک‌های غیرمتمرکز برای ذخیره‌سازی داده‌ها استفاده می‌کنند.
قرارگیری برنامههای غیرمتمرکز بر بستر بلاک‌چین
dApp ها روی سیستم بلاک‌چین ذخیره می‌شوند و اجرای آن‌ها نیز روی سیستم بلاک‌چین انجام می‌شود. معمولاً بلاک‌چین مورداستفاده برای اجرای برنامههای غیرمتمرکز بلاک‌چین اتریوم است. اعتبارسنجی این برنامهها به‌وسیله توکن‌های رمزنگاری شده انجام می‌شود؛ بنابراین ممکن است برای استفاده از این برنامهها به چنین توکن‌هایی نیاز خواهید داشت.
تشابه ظاهری برنامههای غیرمتمرکز با برنامههای معمول
غیرمتمرکز بودن مهم‌ترین وجه تمایز میان dApp ها و برنامههای دیگر است، اما برنامههای غیرمتمرکز وجوه اشتراکی هم با دیگر برنامهها دارند. برنامههای غیرمتمرکز درست مانند دیگر برنامهها از کدهای Front-End برای ایجاد صفحه وب استفاده می‌کنند. اما کد Back-End آن‌ها متفاوت است؛ چون این برنامهها از شبکه‌های نظیر به نظیر (P2P) برای اجرا استفاده می‌کنند. همین کدهای بک‌اند هستند که باعث می‌شوند سازمان یا نهاد خاصی نتواند برنامههای غیرمتمرکز را تحت کنترل خود بگیرد.
استفاده برنامههای غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمند
تفاوت کارکرد دیگر برنامههای غیرمتمرکز با دیگر برنامهها این است که برخلاف برنامههای معمول که از سرور و پایگاه‌داده استفاده می‌کنند، dApp ها از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند. قراردادهای هوشمند به‌عنوان یک میانجی برای اعمال قوانین روی کد برنامه در هنگام اجرای تراکنش‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند. این قراردادهای هوشمند روی بلاک‌چین ذخیره می‌شوند. قرارداد هوشمند تنها بخشی از برنامه است و به‌صورت مجموعه‌ای از کدهای بک-اند کار میکند؛ بنابراین برای این که برنامه غیرمتمرکز بتواند به‌درستی کار کند باید مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند را به همراه سیستم‌های ثالث برای بخش فرانت-اند (رابط کاربری) مورداستفاده قرار دهد.
چرا باید از برنامههای غیر متمرکز یا dApp استفاده کنیم؟
دلایل مختلفی برای ترجیح استفاده از برنامههای غیرمتمرکز بر برنامههای معمول وجود دارد. در این بخش برخی از این دلایل را بررسی می‌کنیم.
عدم تمرکز مالکیت در برنامه غیر متمرکز Dapp
یکی از دلایل ترجیح برنامههای غیرمتمرکز (dApp) نسبت به برنامههای معمول غیرمتمرکز بودن آن است. غیرمتمرکز بودن از کنترل کامل برنامه به‌وسیله یک سازمان و نهاد خاص جلوگیری میکند و در عوض همه ذی‌نفعان را در تصمیم‌گیری راجع به برنامه غیرمتمرکز سهیم میکند. به‌علاوه طرف ثالث در برنامههای غیرمتمرکز حذف می‌شود و به‌جای آن از قرارداد هوشمند استفاده می‌شود که این خود یک نوآوری است.
کاهش پیچیدگی با برنامه غیر متمرکز Dapp
برنامههای غیرمتمرکز قابلیت این را دارند که پیچیدگی فرایندهای مختلف را کاهش دهند. به‌عنوان‌مثال اپلیکیشن‌های معمولی که برای انجام تراکنش‌هایتان استفاده می‌کنید ممکن است کارمزدی را برای انجام این کار یا انتقال دارایی شما به بانک طلب کنند. همچنین ممکن است لازم باشد برای چنین انتقالی مدت زیادی منتظر بمانید. در عوض زمانی که با برنامههای غیرمتمرکز اقدام به انتقال وجه می‌کنید یا کارمزدی از شما دریافت نمی‌شود و یا کارمزد بسیار اندکی گرفته می‌شود. علاوه بر این تراکنش‌ها معمولاً فوری و بلافاصله انجام می‌شود. این یعنی با استفاده از برنامههای غیرمتمرکز تا حد زیادی در زمان و پول خود صرفه‌جویی می‌کنید.
مقاومت dApp در برابر هک و تهدید سایبری
dApp ها غیرمتمرکز هستند؛ بنابراین به‌اندازه برنامههای معمول و متمرکز در معرض هک و تهدیدهای سایبری قرار ندارند. دلیل این مسئله این است که برنامههای غیرمتمرکز از سرور و دستگاه‌های واحدی برای کارکردهای خود استفاده نمی‌کنند. همین سرورها و منابع متمرکز هستند که دربرنامه‌های معمولی مورد حمله سایبری قرار می‌گیرند؛ بنابراین dApp ها امنیت بیشتری دارند و کمتر از دسترس خارج می‌شوند. هر زمانی که بخواهید می‌توانید به برنامههای غیرمتمرکز دسترسی داشته باشید.
قابلیت استفاده dAPP ها در صنایع مختلف
می‌توان از برنامههای غیرمتمرکز در صنایع و رشته‌های مختلفی مانند صنعت بازی‌های رایانه‌ای، خدمات دولتی و حاکمیتی، خدمات مالی، بخش بهداشت و پزشکی و حتی برای ذخیره فایل‌ها استفاده کرد.
باید توجه داشت که گرچه ساختار داخلی برنامههای غیرمتمرکز بر بلاک‌چین و p2p تکیه دارد؛ اما تجربه کاربری و نمود بیرونی آن‌ها تفاوت چندانی با برنامههای معمول ندارد و از این بابت کاربران در استفاده از آن مشکلی نخواهند داشت.
مزایا و معایب استفاده از برنامههای غیرمتمرکز یا dApp
استفاده از برنامههای غیرمتمرکز مزایا و معایبی دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین موارد آن می‌پردازیم.
مزایای استفاده از برنامه غیرمتمرکز dApp
- برنامههای غیرمتمرکز قابل‌اعتمادتر هستند؛ چون از فناوری بلاک‌چین استفاده می‌کنند و گره‌های مختلف شبکه را پوشش می‌دهند. به همین خاطر احتمال از دسترس خارج‌شدن برنامه و ازدست‌رفتن اطلاعات کاهش پیدا میکند.
- متن‌باز بودن برنامههای غیرمتمرکز باعث می‌شود کد آن در اختیار همه استفاده‌کنندگان باشد و کسی نتواند از این برنامهها به‌عنوان ابزارهای مخرب استفاده کند و از کاربران سو استفاده کند.
- می‌توان به برنامههای کاربردی و ویژگی‌های آن از طریق توکن‌های کاربردی دسترسی داشت. این مسئله مشابه پرداخت مبلغ مشخصی پول برای استفاده از برنامههای معمولی است. به همین خاطر این برنامهها از قابلیت مقیاس‌پذیری بالایی برخوردار هستند.
- بلاک‌چین تحت کنترل نهاد متمرکزی نیست؛ بنابراین بر رویه‌های مبتنی بر اجماع تکیه دارد. به همین خاطر با تأیید جمعی می‌توان از اصالت تراکنش‌ها اطمینان حاصل کرد؛ چون هر تراکنشی باید از سوی همه گره‌های شبکه تأیید شود.
معایب استفاده از برنامه غیرمتمرکز dApp
- ازآنجایی‌که برنامههای غیرمتمرکز برای تأیید تراکنش‌ها تصمیم‌گیری‌ها و … به تأیید همه اعضای شبکه نیاز دارد ممکن است این فرایند زمان‌بر باشد.
- به‌خاطر استفاده از منابع متعدد، dApp باید کل شبکه را پشتیبانی کند. این مسئله ممکن است باعث ایجاد ازدحام و تراکم در شبکه شود.
- ممکن است ایجاد رابط کاربری مناسب و کاربرپسند برای توسعه‌دهندگان مشکل باشد؛ چون طرز کار برنامههای متمرکز با برنامههای معمول متفاوت است. مثلاً برنامههای غیرمتمرکز برای ورود به‌جای نام کاربری و رمز عبور از کلید عمومی و کلید خصوصی استفاده می‌کنند.
- از آنجا که برنامههای غیرمتمرکز جدید هستند و در مراحل اولیه استفاده قرار دارند ممکن است با ایرادات و مشکلات جدید غیرمنتظره‌ای روبرو شوند.
نمونه‌هایی از برنامههای غیرمتمرکز dApp
- صرافی پنکیک سواپ: این برنامه غیرمتمرکز از زیست‌بوم زنجیره هوشمند بایننس استفاده میکند و اجازه معاوضه توکن‌های BEP20 را می‌دهد. این برنامه غیرمتمرکز تجربه کاربری دلپذیری ایجاد کرده است و کاربران برای تبدیل ارزهای خود تنها ۰٫۲ درصد کارمزد پرداخت می‌کنند. این برنامه امکان اتصال به طیف وسیعی از کیف پول‌های ارز دیجیتال را فراهم میکند.
- OpenSea: این برنامه غیرمتمرکز یک بازار خریدوفروش توکن‌های غیرمثلی (NFT) است که امکان خریدوفروش این کالاهای دیجیتال را فراهم میکند.
- Arc8: یک سکوی بازی رمزارزی است برای بازی‌های تلفن همراه است. این بازی به بازیکنان خود بر اساس وفاداری، تلاش و مهارتشان در بازی پاداش می‌دهد.
کلام آخر
برنامههای غیرمتمرکز یا dApp باتوجه‌به قابلیت‌های منحصر‌به‌فردی که دارند روز‌به‌روز در جهان پر‌طرف‌دارتر می‌شوند. این برنامهها می‌توانند جهان را تغییر دهند و تمرکز را از شرکت‌ها و نهادهای بزرگ به سمت افراد و خود مردم بیاورند و مشکلات برنامههای کنونی را کاهش دهند.
دیدگاه‌ها