بنزین ۵۰۰۰ تومان می‌شود؟ سناریوهای اصلی دولت

در ماه‌های اخیر، بحث درباره اصلاح قیمت بنزین در ایران دوباره به صدر اخبار اقتصادی و سیاسی بازگشته است. افزایش نرخ سوخت همواره یکی از موضوعات حساس و تأثیرگذار بر زندگی مردم و اقتصاد کشور بوده و هرگونه تصمیم‌گیری درباره آن با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی شهروندان، کارشناسان و نمایندگان مجلس مواجه می‌شود. با نزدیک شدن به ارائه لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، دولت چهاردهم بار دیگر چندین سناریو برای بازنگری در نظام قیمتی بنزین در دست بررسی دارد. این سناریوها با هدف کنترل مصرف، جبران کسری بودجه و حرکت به سمت توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها طراحی شده‌اند.

چرا اصلاح قیمت بنزین ضروری است؟

اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با ناترازی سوخت مواجه بوده است. کارشناسان معتقدند که با توجه به میانگین تورم سالانه حدود ۴۰ درصد، قیمت بنزین که پیش‌تر ۱۵۰۰ تومان بود، اکنون باید به حدود ۵۰۰۰ تومان برسد تا با تورم تعدیل شود. همچنین، نرخ آزاد بنزین که پیش‌تر ۳۰۰۰ تومان بود، بر اساس همین معیار تورمی، به حدود ۱۰ هزار تومان نزدیک می‌شود. این محاسبات نشان می‌دهد که افزایش قیمت بنزین نه تنها یک تصمیم اقتصادی بلکه یک ضرورت برای مدیریت منابع انرژی کشور است.

سناریوهای اصلی دولت برای اصلاح قیمت بنزین

دولت چهاردهم در حال بررسی چند سناریوی همزمان برای اصلاح قیمت و مدیریت مصرف سوخت است که هر یک اهداف مشخصی را دنبال می‌کنند:

۱. سیستم چندنرخی بنزین

یکی از مهم‌ترین سناریوها، تعیین قیمت بنزین در سه سطح مختلف است:

• بنزین دولتی: با نرخ ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان برای مصرف عمومی، به منظور کاهش فشار مالی بر خانوارها.
• بنزین نیمه‌دولتی: با نرخ ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ تومان برای مصارف غیرضروری و کاهش مصرف بی‌رویه.
• بنزین آزاد وارداتی: حدود ۱۰ هزار تومان برای خودروهای لوکس و مصارف غیرضروری.

این سیستم چندنرخی علاوه بر ایجاد عدالت در دسترسی، انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی و کاهش قاچاق سوخت فراهم می‌کند.

۲. گسترش استفاده از CNG

دولت قصد دارد زیرساخت‌های سوخت جایگزین، به ویژه سی‌ان‌جی، را در خودروهای عمومی و تاکسی‌ها توسعه دهد. این اقدام به کاهش هزینه سوخت خانوارها و کاهش مصرف بنزین آزاد کمک می‌کند و اثر مستقیم بر کنترل تورم و بهبود کیفیت هوا دارد.

۳. طرح بنزین به نفر

در این سناریو، هر فرد ماهانه ۳۰ لیتر سهمیه بنزین دریافت می‌کند و در صورت عدم استفاده، می‌تواند آن را به قیمت تجاری بفروشد. این روش باعث مصرف بهینه سوخت، کاهش قاچاق و ایجاد درآمد برای خانوارهای فاقد خودرو می‌شود.

۴. توسعه خودروهای برقی و سوخت‌های جایگزین

ترویج وسایل نقلیه برقی و سایر سوخت‌های جایگزین بخشی از سیاست‌های دولت برای کاهش وابستگی به بنزین است. استفاده گسترده از خودروهای برقی، ضمن کاهش آلودگی هوا، به کاهش مصرف سوخت فسیلی کمک می‌کند و فشار اقتصادی ناشی از اصلاح قیمت بنزین را کاهش می‌دهد.

تأثیر اقتصادی افزایش قیمت بنزین

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که اجرای همزمان این سناریوها ممکن است تورمی بین ۵ تا ۱۰ درصد ایجاد کند، اما در عین حال به کنترل مصرف، جبران کسری بودجه و کاهش قاچاق سوخت کمک شایانی خواهد نمود. تجربه اصلاح قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ نشان داده است که اطلاع‌رسانی شفاف و برنامه‌ریزی دقیق، کلید موفقیت در اجرای این تصمیمات حساس اقتصادی است.

زمان احتمالی افزایش قیمت

با نزدیک شدن به تدوین بودجه سال ۱۴۰۵، تصمیم‌گیری درباره قیمت بنزین اهمیت بیشتری یافته است. انتظار می‌رود دولت با مشارکت کارشناسان و اطلاع‌رسانی مناسب، اصلاح قیمت بنزین را به گونه‌ای اجرا کند که عدالت اجتماعی رعایت شده و آثار تورمی و فشار بر خانوارها به حداقل برسد. مسیر نهایی این تصمیم در هفته‌های آینده مشخص خواهد شد.

جمع‌بندی

تصمیمات درباره اصلاح قیمت بنزین، به دلیل تأثیر مستقیم بر اقتصاد و زندگی روزمره مردم، یکی از حساس‌ترین سیاست‌های اقتصادی است. اجرای سناریوهای چندنرخی، توسعه سوخت‌های جایگزین و خودروهای برقی، و طرح «بنزین به نفر» می‌تواند ضمن کنترل مصرف، عدالت اجتماعی و کاهش قاچاق را تضمین کند.

سوالات متداول

۱. چرا قیمت بنزین در ایران نیاز به اصلاح دارد؟

با توجه به تورم انباشته و ناترازی سوخت، قیمت بنزین فعلی پاسخگوی هزینه‌های واقعی تولید و توزیع سوخت نیست و اصلاح آن برای مدیریت مصرف و جبران کسری بودجه ضروری است.

۲. سناریوی سیستم چندنرخی بنزین چگونه عمل می‌کند؟

در این سیستم، بنزین در سه سطح دولتی، نیمه‌دولتی و آزاد ارائه می‌شود تا مصرف عمومی کنترل شود، مصرف غیرضروری کاهش یابد و عدالت اجتماعی حفظ شود.

۳. طرح «بنزین به نفر» چه مزایایی دارد؟

این طرح باعث مصرف بهینه سوخت، کاهش قاچاق، امکان کسب درآمد برای افراد فاقد خودرو و تشویق خانوارها به مدیریت مصرف سوخت می‌شود.

۴. استفاده از خودروهای برقی و سی‌ان‌جی چه تأثیری بر اقتصاد و محیط زیست دارد؟

این اقدام باعث کاهش مصرف سوخت فسیلی، کاهش هزینه خانوارها، کنترل تورم و کاهش آلودگی هوا می‌شود و فشار اقتصادی اصلاح قیمت بنزین را کاهش می‌دهد.