طوفان در بازارهای مالی جهان

بازار سهام ایالات متحده در روز جمعه شاهد سقوطی بود که بسیاری از تحلیلگران آن را با روزهای اوج جنگ تجاری میان آمریکا و چین مقایسه کردند. آنچه این‌بار جرقه‌ بحران را زد، نه تصمیمی اقتصادی یا تغییر در نرخ بهره، بلکه یک پست کوتاه از دونالد ترامپ در شبکه اجتماعی تراث سوشال (Truth Social) بود؛ پیامی که در عرض چند ساعت، میلیاردها دلار از ارزش بازار سهام آمریکا را نابود کرد و فضای مالی جهانی را در شوک فرو برد.

ترامپ در این پیام اعلام کرد که احتمال دارد دیدار برنامه‌ریزی‌شده خود با رئیس‌جمهور چین را لغو کند و هم‌زمان از افزایش گسترده تعرفه‌ها بر کالاهای چینی خبر داد. این اظهارات به‌سرعت ترس از بازگشت جنگ تجاری را در میان سرمایه‌گذاران زنده و شاخص‌های اصلی وال‌استریت را وارد مسیر سقوط کرد.

سقوط تاریخی شاخص‌های وال‌استریت

تنها چند ساعت پس از انتشار پیام ترامپ، بازارهای سهام آمریکا دچار ریزشی کم‌سابقه شدند.

• شاخص S&P 500 با افت ۲.۷ درصدی
• شاخص نزدک با کاهش ۳.۶ درصدی
• شاخص داوجونز با سقوط ۹۰۰ واحدی (حدود ۱.۹ درصد) بسته شدند

این افت، تمام رشد هفته‌ گذشته را از بین برد و موجی از فروش هیجانی و ترس از رکود اقتصادی را به راه انداخت.

تحلیلگران می‌گویند که بازار سهام در هفته‌های اخیر بیش‌ازحد خوش‌بینانه شده بود. بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در حال افزایش وزن سهام در پرتفوی خود بودند، اما یک پیام سیاسی کافی بود تا تمام این خوش‌بینی‌ها ناپدید شود.

تعرفه‌های جدید؛ بازگشت جنگ تجاری از نوامبر

چند ساعت پس از بسته‌شدن بازار، ترامپ در پستی دیگر نوشت که قصد دارد از اول نوامبر تعرفه‌ای ۱۰۰درصدی بر کالاهای وارداتی از چین اعمال کند. اگر این تصمیم اجرایی شود، بزرگ‌ترین موج تعرفه‌ای از زمان آغاز جنگ تجاری سال ۲۰۱۸ رقم خواهد خورد.

این اقدام در واکنش به تصمیم پکن برای محدودسازی صادرات مواد معدنی نادر صورت گرفت که عناصری حیاتی برای تولید خودروهای برقی، تجهیزات نظامی و محصولات پیشرفته فناوری است.

نتیجه‌ فوری این تصمیم، نوسان شدید در بازارهای مواد اولیه و انرژی بود.

سهام شرکت‌های معدنی با رشد چشمگیر روبه‌رو شد، در حالی‌ که شرکت‌های فناوری نظیر AMD (با افت ۷.۷ درصد) وبرودکام (Broadcom)  (با افت ۵.۹ درصد) ضربه‌ی سنگینی خوردند.

تاثیر بر نفت، طلا و بازار انرژی

افزایش تنش‌های تجاری میان دو قدرت اقتصادی، بازار انرژی را نیز بی‌نصیب نگذاشت.

قیمت نفت به پایین‌ترین سطح خود از تیرماه رسید، زیرا چین به عنوان دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت، عوارض بندری جدیدی بر کشتی‌های آمریکایی وضع کرد.

در مقابل، قیمت طلا که در میانه هفته به رکورد تاریخی ۴٬۰۱۶ دلار در هر اونس رسیده بود، اندکی کاهش یافت و تثبیت شد. تحلیلگران این افت جزیی را ناشی از فروش سود پس از رکوردشکنی دانستند، نه ضعف در تقاضا.

بازگشت ریسک ژئوپلیتیک و ترس از رکود

به گفته سام استووال، استراتژیست ارشد CFRA Research، بازارها بار دیگر زیر سایه‌ ریسک‌های ژئوپلیتیک قرار گرفته‌اند.

او تاکید کرد که ترکیب جنگ تجاری با نشانه‌های ضعف در بازار کار، می‌تواند خطر رکود را تقویت کند.

داده‌های تازه نشان می‌دهد نرخ بیکاری در برخی ایالت‌ها افزایش یافته و بخش تولید با کاهش سفارشات جدید مواجه است.

هم‌زمان ورشکستگی چند شرکت خودروسازی مانند تری‌کالر هولدینگز (Tricolor Holdings) و فرست برندز (First Brands)  زنگ خطر دیگری برای اقتصاد آمریکا به صدا درآورد.

از سوی دیگر، بازده اوراق ۱۰ساله خزانه‌داری نیز با افت به ۴.۰۵ درصد رسید که نشانه‌ای از افزایش تقاضا برای دارایی‌های امن است؛ رفتاری که معمولاً در زمان اضطراب بازارها مشاهده می‌شود.

تاثیر سیاست داخلی آمریکا بر اقتصاد جهانی

اتفاق روز جمعه بار دیگر نشان داد که چگونه سیاست داخلی آمریکا می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان، اقتصاد جهانی را تحت‌تأثیر قرار دهد.

در حالی‌ که جهان هنوز با تبعات جنگ اوکراین و بحران انرژی اروپا دست‌وپنجه نرم می‌کند، هرگونه افزایش تنش میان دو اقتصاد بزرگ دنیا می‌تواند اثرات زنجیره‌ای از آسیا تا آمریکای لاتین به‌دنبال داشته باشد.

تحلیلگران وال‌استریت ژورنال معتقدند تفاوت بحران کنونی با گذشته در زمان‌بندی آن است؛ چراکه اقتصاد جهانی هنوز از شوک‌های چند سال اخیر بازیابی کامل نشده و ظرفیت تحمل فشارهای تازه را ندارد.

بحران بودجه و تعطیلی دولت در واشنگتن

در کنار این بحران تجاری، ایالات متحده هم‌اکنون درگیر تعطیلی بخشی از دولت فدرال است که وارد دهمین روز خود شده است.

ادامه این وضعیت باعث شده است بسیاری از کارمندان فدرال در معرض تعلیق یا تعدیل نیرو قرار گیرند.

بر اساس داده‌های بازارهای پیش‌بینی، احتمال تداوم تعطیلی تا پایان اکتبر زیاد است.

سنای آمریکا نیز تا سه‌شنبه آینده جلسه‌ای نخواهد داشت و مذاکرات غیررسمی برای تأمین بودجه در جریان است.

نشانه‌هایی از امید در میان تلاطم

با وجود تمام آشفتگی‌ها، بازار سهام آمریکا هنوز بخش عمده‌ای از رشد سال ۲۰۲۵ را حفظ کرده است.

• شاخص S&P 500 از ابتدای سال تاکنون حدود ۱۱ درصد و شاخص نزدک حدود ۱۵ درصد رشد داشته‌اند.
• این رشد به لطف کاهش تورم، ثبات نرخ بهره فدرال رزرو و رشد صنایع فناوری نوین حاصل شده است.
• به گفته استووال، اظهارات ترامپ هرچند بازار را تکان داده است، اما برای پایان دادن به روند صعودی بازار کافی نیست.
• او تأکید کرد که بازارهای مالی آمریکا بارها پس از شوک‌های سیاسی مشابه، توانسته‌اند مسیر رشد خود را باز یابند.

مسیر آینده؛ گفت‌وگو یا رکود؟

اکنون همه نگاه‌ها به نحوه‌ مدیریت روابط واشنگتن و پکن دوخته شده است.

اگر گفت‌وگوهای دیپلماتیک از سر گرفته شود، بازارها احتمالاً بخش زیادی از زیان اخیر را جبران می‌کنند اما در صورت اجرای تعرفه‌های جدید، خطر رکود کوتاه‌مدت در اقتصاد آمریکا افزایش خواهد یافت.

به گزارش گلدمن ساکس، هر ۱۰ درصد افزایش در تعرفه‌ها می‌تواند رشد اقتصادی آمریکا را ۰.۳ درصد کاهش دهد و فشار تورمی را در ماه‌های آینده بیشتر کند.

جمع‌بندی

آنچه در روز جمعه رخ داد، بار دیگر نشان داد که در دنیای اقتصاد دیجیتال، یک پست شبکه اجتماعی می‌تواند به اندازه یک سیاست کلان، بازار جهانی را متزلزل کند.

ترامپ که همواره از «تعرفه» به‌عنوان ابزار فشار سیاسی استفاده کرده، بار دیگر ثابت کرد که حضور او در فضای آنلاین می‌تواند به اندازه تصمیمات رسمی دولت‌ها، بازارها را بلرزاند.

بازارها اکنون در مرحله‌ای حساس قرار دارند؛ دوره‌ای که در آن، هر پیام سیاسی می‌تواند به نقطه‌ آغاز یک بحران مالی تازه تبدیل شود.

سوالات متداول

۱. دلیل اصلی سقوط بازار سهام آمریکا در روز جمعه چه بود؟

انتشار یک پست از سوی دونالد ترامپ درباره احتمال لغو دیدار با رئیس‌جمهور چین و تهدید به افزایش تعرفه‌ها، باعث ترس از بازگشت جنگ تجاری و سقوط شدید شاخص‌های وال‌استریت شد.

۲. کدام بخش‌های اقتصادی بیشترین آسیب را دیدند؟

شرکت‌های فناوری و نیمه‌هادی مانند AMD و برودکام بیشترین افت را تجربه کردند، در حالی که شرکت‌های معدنی و تولیدکنندگان مواد خام رشد قیمت داشتند.

۳. آیا این بحران می‌تواند باعث رکود اقتصادی شود؟

در صورت اجرای تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی، احتمال رکود کوتاه‌مدت در اقتصاد آمریکا افزایش می‌یابد، زیرا فشار بر زنجیره تأمین جهانی و هزینه تولید بیشتر خواهد شد.

۴. چشم‌انداز آینده بازارها چگونه است؟

تحلیلگران معتقدند در صورت بازگشت گفت‌وگوهای دیپلماتیک میان واشنگتن و پکن، بازارها می‌توانند بخشی از زیان اخیر را جبران کنند؛ اما در غیر این صورت، ریسک رکود و نوسانات بیشتر ادامه خواهد یافت.