تحریم‌های ناشی از مکانیسم ماشه روی کدام بخش از اقتصاد ایران بیشتر تأثیر می‌گذارد؟

به گزارش تبدیل به نقل از خبرٱنلاین فعال‌سازی مکانیسم ماشه (Snapback) طی هفته‌های اخیر به یکی از داغ‌ترین موضوعات سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل شده است. با وجود نگرانی‌های گسترده در افکار عمومی، کارشناسان معتقدند که اثرات مستقیم این تحریم‌ها بر بدنه اصلی اقتصاد ایران محدود است و آنچه بیشتر اهمیت دارد، ابعاد روانی و انتظاری آن در بازارهای داخلی است.

ماهیت تحریم‌های ناشی از مکانیسم ماشه

• این تحریم‌ها بر اساس قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد (مانند قطعنامه ۱۹۲۹) بیشتر بر صنایع هسته‌ای و نظامی ایران متمرکز هستند.
• مفاد اصلی شامل مواردی نظیر:
  • محدودیت در فعالیت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی،
  • امکان بازرسی کشتی‌های مشکوک به حمل محموله‌های مرتبط،
  • محدودیت‌های مالی برای فعالیت‌های پشتیبان این صنایع.
• این تحریم‌ها ارتباط مستقیم با بخش نفت و تجارت عمومی ایران ندارند و به همین دلیل اثر ساختاری شدیدی بر صادرات نفت یا حجم کلی تجارت خارجی نخواهند داشت.

تجربه گذشته؛ تحریم‌های امریکا پرهزینه‌تر از شورای امنیت

• آنچه در دهه ۹۰ موجب کاهش شدید فروش نفت ایران شد، تحریم‌های یک‌جانبه و ثانویه امریکا بود، نه قطعنامه‌های شورای امنیت.
• پس از تصویب قطعنامه‌های سازمان ملل در گذشته، تأثیر مستقیم قابل توجهی بر صادرات نفت مشاهده نشد، هرچند هزینه‌های جانبی مانند بیمه، حمل‌ونقل و نقل‌وانتقالات مالی افزایش یافت.
• ایران طی سال‌های اخیر توانسته با استفاده از شبکه‌های جایگزین فروش نفت، بخشی از فشار تحریم‌های امریکا را نیز مدیریت کند.

کانون اصلی اثرگذاری: روانی و انتظارات

واقعیت این است که اثر اصلی مکانیسم ماشه بیش از حوزه واقعی اقتصاد، در ذهنیت بازار و مردم بروز می‌کند:

• ایجاد نگرانی از آینده مبادلات خارجی،
• افزایش تقاضای سفته‌بازی در بازار ارز و طلا،
• رشد قیمت‌های دارایی‌های غیرمولد (مانند مسکن)،
• کاهش ارزش پول ملی و تقویت تورم انتظاری،
• کاهش سرمایه‌گذاری مولد به دلیل نااطمینانی.

به بیان دیگر، تحریم‌های شورای امنیت بیش از آنکه ابزار اقتصادی باشند، یک اهرم فشار روانی محسوب می‌شوند.

راهکارهای پیشنهادی برای کاهش اثرات روانی

کارشناسان تأکید دارند که مدیریت درست «انتظارات» مهم‌تر از مقابله صرف با تحریم‌هاست. مجموعه راهبردهای کلیدی شامل:

• حضور فعال مسئولان در رسانه‌ها برای توضیح ابعاد واقعی تحریم‌ها و کاهش فضای هیجانی.
• سیاست ارزی مدیریت‌شده و تزریق هدفمند منابع در مقاطع حساس.
• استفاده از ابزارهای مالیاتی و پولی برای کاهش جذابیت بازارهای نامولد.
• هدایت نقدینگی به سمت بازار سرمایه و اوراق به‌جای ارز و طلا.
• تقویت پیام‌های اعتمادساز درباره ثبات تجارت خارجی و امنیت کالاهای اساسی.

جمع‌بندی

تحریم‌های ناشی از مکانیسم ماشه برخلاف تصور عمومی، اثر مستقیم شدیدی بر اقتصاد ایران ندارند و تمرکز آن‌ها بر صنایع هسته‌ای و نظامی است. تجربه نشان داده که تحریم‌های امریکا به‌مراتب اثرگذارتر از قطعنامه‌های شورای امنیت بوده‌اند. بنابراین، اصلی‌ترین تهدید مکانیسم ماشه نه در حوزه واقعی اقتصاد، بلکه در ایجاد التهاب روانی و تغییر رفتار سرمایه‌گذاران و مردم است. مدیریت روایت، کنترل انتظارات و هدایت نقدینگی به سمت بخش‌های مولد می‌تواند از سرریز این اثرات به کل اقتصاد جلوگیری کند.