هزینه سنگین بسته شدن تنگه هرمز برای ایرانی‌ها

فعال‌سازی مکانیسم ماشه بار دیگر پرونده هسته‌ای ایران و آینده روابط تهران با قدرت‌های جهانی را در مرکز توجه قرار داده است. مطابق سازوکار پیش‌بینی‌شده در برجام، با آغاز روند «اسنپ بک»، کمتر از ۳۰ روز فرصت باقی مانده تا ایران و تروئیکای اروپایی به توافقی تازه برسند؛ در غیر این صورت، تحریم‌های لغوشده سازمان ملل بازخواهد گشت. این مسئله نه‌تنها آینده اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه پیامدهای امنیتی و سیاسی گسترده‌ای نیز به همراه دارد.

بستن تنگه هرمز؛ تصمیمی پرهزینه و غیرعملی

در حالی که برخی پیشنهادهایی چون خروج از معاهدات بین‌المللی یا حتی بستن تنگه هرمز را مطرح می‌کنند، محمود واعظی، رئیس دفتر پیشین رئیس‌جمهور روحانی، چنین راهکارهایی را غیرکارشناسی و برخلاف مصالح ملی دانست. او تأکید کرد که تنگه هرمز شاه‌راه اصلی انتقال انرژی جهان است و هرگونه محدودیت در آن به معنای خودتحریمی برای ایران خواهد بود. مسدود شدن این مسیر نه‌تنها صادرات نفت کشور را متوقف می‌کند، بلکه پیامدهایی جهانی در حوزه انرژی و تجارت به دنبال خواهد داشت.

پیامدهای حقوقی و دیپلماتیک مکانیسم ماشه

واعظی با اشاره به اینکه فعال‌سازی مکانیسم ماشه مشروعیت شورای امنیت را زیر سؤال می‌برد، خاطرنشان کرد که این اقدام با حمایت آمریکا و تحریک اسرائیل عملیاتی شده است. او افزود: بازگشت تحریم‌ها عملاً موجب محدودیت‌های گسترده‌تر در روابط اقتصادی و سیاسی ایران خواهد شد و اصل اعتماد متقابل که پایه مذاکره محسوب می‌شود، آسیب جدی می‌بیند. این وضعیت می‌تواند مسیر دیپلماسی را به سمت بن‌بست سوق دهد.

سناریوی ایران؛ از دیپلماسی تا بازنگری در معاهدات

به باور واعظی، ایران هرگز آغازگر بحران نبوده است، اما در صورت تهدید علیه امنیت ملی و حقوق مشروع ملت، همه گزینه‌ها روی میز خواهد بود. او تأکید کرد که فعال شدن مکانیسم ماشه، موازنه هزینه ـ فایده ایران در معاهدات بین‌المللی همچون NPT را تغییر می‌دهد و پرسش‌های جدی درباره ادامه حضور ایران در چنین چارچوب‌هایی ایجاد می‌کند. با این حال، راهبرد اصلی تهران باید بر دیپلماسی چندوجهی، استفاده از زمان و بهره‌گیری از فرصت‌ها متمرکز باشد تا مانع تحقق اهداف طرف مقابل شود.

واکنش به اسرائیل و اهمیت انسجام داخلی

واعظی سخنان نخست‌وزیر اسرائیل را عوام‌فریبانه و نخ‌نما توصیف کرد و گفت: تجربه نشان داده است که ملت ایران، صرف‌نظر از اختلافات داخلی، در برابر تهدید خارجی یکپارچه می‌ایستند. او حملات اخیر رژیم صهیونیستی به خاک ایران را نمونه‌ای از سیاست‌های شکست‌خورده دانست که با انسجام اجتماعی و قدرت بازدارندگی نیروهای مسلح ناکام ماند. به گفته وی، ایران از یک مؤلفه قدرت بی‌بدیل یعنی مردم آگاه و متحد برخوردار است که امنیت و ثبات کشور را تضمین می‌کند.

نتیجه‌گیری

فعال‌سازی مکانیسم ماشه نقطه عطفی در معادلات سیاسی و امنیتی ایران محسوب می‌شود. در حالی که فشارهای خارجی برای بازگرداندن تحریم‌ها افزایش یافته، مقامات ایرانی بر راهبرد عقلانی، دیپلماسی فعال و اتکا به سرمایه اجتماعی تأکید دارند. آینده این روند به نحوه مدیریت زمان، فرصت‌ها و چگونگی واکنش تهران بستگی خواهد داشت.

سوالات متداول

۱. مکانیسم ماشه چیست؟

مکانیسم ماشه یا «اسنپ بک» سازوکاری در برجام است که به کشورهای عضو اجازه می‌دهد در صورت نقض توافق از سوی ایران، تحریم‌های لغوشده سازمان ملل را به‌طور خودکار بازگردانند.

۲. پیامد فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای ایران چیست؟

بازگشت تحریم‌ها می‌تواند روابط اقتصادی و سیاسی ایران را بیش از گذشته محدود کند، مشروعیت شورای امنیت را زیر سؤال ببرد و اصل اعتماد متقابل در مذاکرات را تضعیف نماید.

۳. آیا بستن تنگه هرمز می‌تواند پاسخ ایران باشد؟

به گفته کارشناسان، از جمله محمود واعظی، چنین اقدامی به معنای خودتحریمی نفت ایران است و پیامدهای جهانی بر انرژی و تجارت خواهد داشت؛ بنابراین گزینه‌ای پرهزینه و غیرمنطقی تلقی می‌شود.

۴. واکنش احتمالی ایران به مکانیسم ماشه چیست؟

ایران اعلام کرده است که این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند. گزینه‌هایی چون بازنگری در معاهدات بین‌المللی (از جمله NPT) مطرح است، اما تمرکز اصلی بر دیپلماسی چندوجهی و استفاده از فرصت‌ها برای کاهش فشارها خواهد بود.