شوک به سفره خانواده‌ها: قیمت این خوراکی‌ها بیشتر از تتر و دلار رشد کرد!

گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که نرخ تورم خوراکی‌ها در مهرماه ۱۴۰۴ به یکی از بالاترین سطوح خود در سال‌های اخیر رسیده است. طبق آمار منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران و تحلیل روزنامه دنیای اقتصاد، خانوارهای ایرانی در حال حاضر بیش از ۶۸.۹ درصد از حداقل حقوق خود را صرف خرید مواد غذایی ضروری می‌کنند؛ در حالی‌که این سهم در مهر سال گذشته تنها ۵۵.۴ درصد بود. این یعنی فشار هزینه‌های غذایی نسبت به سال قبل، ۱۳.۵ واحد درصد بیشتر شده است.

در همین حال، قیمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نسبت به سال گذشته بیش از ۶۴ درصد افزایش یافته و گروه نان و غلات با تورم نقطه‌ای ۹۸.۱ درصدی رکورددار افزایش قیمت‌ها بوده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند، خطر فقر کالری را در کشور جدی‌تر می‌کند.

جهش قیمت حبوبات؛ از لوبیا چیتی تا لپه

در شرایطی که بسیاری از خانوارها برای جبران کاهش مصرف گوشت قرمز و مرغ به مصرف بیشتر حبوبات روی آورده‌اند، قیمت این اقلام نیز به‌شدت افزایش یافته است. بر اساس آخرین داده‌ها، لوبیا چیتی با رشد ۲۵۵ درصدی و لپه با افزایش ۱۳۵ درصدی نسبت به سال گذشته بیشترین تورم نقطه‌ای را در بین مواد غذایی تجربه کرده‌اند.

سایر حبوبات نیز از این گرانی در امان نمانده‌اند: لوبیا قرمز ۱۲۲ درصد، نخود ۱۰۴ درصد و عدس ۷۲ درصد گران‌تر از سال گذشته شده‌اند. بدین ترتیب، خانوارهای کم‌درآمد نه‌تنها از مصرف گوشت محروم شده‌اند، بلکه حتی جایگزین‌های پروتئینی ارزان‌تر نیز برایشان دست‌نیافتنی‌تر شده است.

کاهش مصرف نان و برنج؛ نشانه‌ای از فقر کالری

کاهش مصرف مواد مغذی تنها به گوشت و حبوبات محدود نیست. بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که میانگین مصرف کالری سرانه ایرانیان در دهه اخیر روندی نزولی داشته است. در سال ۱۴۰۱ میانگین کالری مصرفی در حداقل سطح مورد نیاز (۲۱۰۰ کالری) قرار داشت، اما در سال‌های اخیر حتی از این مقدار نیز کمتر شده است.

گروه نان و غلات در مهرماه ۱۴۰۴ با تورم نقطه‌ای ۹۸.۱ درصد، بیشترین افزایش قیمت را نسبت به سال گذشته ثبت کرده است. بخش قابل‌توجهی از این افزایش به دلیل رشد قیمت برنج است؛ برنج ایرانی درجه یک ۱۵۵ درصد و برنج خارجی ۷.۷ درصد گران‌تر از سال گذشته شده‌اند.

نقش نقدینگی و نرخ ارز در جهش تورم خوراکی‌ها

بررسی‌ها نشان می‌دهد که میان رشد نقدینگی و افزایش تورم خوراکی‌ها در ایران رابطه مستقیمی وجود دارد. طبق آخرین داده‌های پولی، رشد نقطه ‌به ‌نقطه نقدینگی در سه‌ماه نخست سال جاری به ۳۲.۴ درصد رسیده که بالاترین میزان در ۲۶ ماه اخیر است. از سوی دیگر، افزایش نرخ ارز در مهرماه نیز اثر مستقیمی بر رشد قیمت مواد غذایی داشته است.

کارشناسان معتقدند افزایش حجم نقدینگی، نوسانات سیاسی و رشد انتظارات تورمی از جمله عواملی بوده‌اند که به افزایش مداوم قیمت کالاهای اساسی و خوراکی‌ها در ماه‌های اخیر منجر شده‌اند.

خشکسالی و گرانی نهاده‌ها؛ عامل پنهان در تورم مواد غذایی

افزون بر عوامل پولی، مشکلات ساختاری در بخش کشاورزی نیز به بحران دامن زده است. افزایش هزینه‌های تولید، بالا رفتن قیمت کود و سموم کشاورزی و کاهش بارندگی‌ها در سال جاری سبب شده عرضه میوه و سبزیجات در بازار کاهش یابد.

به گفته تحلیلگران، تورم نقطه‌ای گروه میوه و خشکبار در مهرماه به حدود ۹۴ درصد رسیده و تنها در مقایسه با شهریور، رشد ۷ درصدی داشته است. با پایان فصل برداشت، احتمال تداوم رشد قیمت‌ها در ماه‌های آینده نیز وجود دارد.

جمع‌بندی

تورم شدید مواد غذایی در مهرماه ۱۴۰۴، نشان‌دهنده فشار فزاینده بر سفره خانوارهای ایرانی است. افزایش قیمت حبوبات، نان و برنج، همراه با رشد نقدینگی و نوسانات نرخ ارز، ترکیبی از عوامل اقتصادی و ساختاری را رقم زده که در نهایت منجر به کاهش مصرف کالری و فقر تغذیه‌ای شده است. کارشناسان تأکید دارند که برای جلوگیری از تشدید بحران، اصلاح سیاست‌های حمایتی و کنترل نقدینگی ضروری است.

سوالات متداول

۱. چرا قیمت مواد غذایی در مهرماه ۱۴۰۴ به شدت افزایش یافت؟

افزایش نقدینگی، رشد نرخ ارز، خشکسالی و بالا رفتن هزینه‌های تولید از جمله عوامل اصلی جهش قیمت مواد غذایی در این ماه بوده‌اند.

۲. فقر کالری به چه معناست و چرا نگران‌کننده است؟

فقر کالری زمانی رخ می‌دهد که افراد به‌طور مستمر کمتر از حداقل کالری مورد نیاز بدن خود غذا مصرف کنند. این پدیده می‌تواند سلامت عمومی و بهره‌وری نیروی کار را کاهش دهد.

۳. بیشترین تورم خوراکی در کدام گروه‌ها مشاهده شده است؟

گروه نان و غلات، حبوبات و میوه‌ها بالاترین تورم را داشته‌اند. به‌ویژه لوبیا چیتی با رشد ۲۵۵ درصدی در صدر قرار دارد.

۴. آیا روند افزایش قیمت مواد غذایی در ماه‌های آینده ادامه خواهد داشت؟

اگر سیاست‌های پولی و ارزی اصلاح نشود و مشکلات تولید و توزیع مواد غذایی برطرف نگردد، احتمال تداوم رشد قیمت‌ها در فصل زمستان نیز زیاد است.