بیت ‌کوین برای محیط زیست مضر است؟ حقیقت روشن، نظرات متفاوت

مصرف انرژی شبکه بیت‌ کوین هم‌تراز با برخی کشورهاست؛ واقعیتی که اغلب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین انتقادات به این ارز دیجیتال مطرح می‌شود. اما آیا واقعاً بیت‌ کوین دشمن محیط زیست است؟ یا حقیقت، پیچیده‌تر از آن چیزی‌ست که در نگاه اول به نظر می‌رسد؟ در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این ماجرا، از دیدگاه منتقدان و مدافعان، می‌پردازیم.

بیت‌کوین و مصرف بالای انرژی؛ مکانیزم اثبات کار چیست؟

شبکه بیت‌ کوین با استفاده از الگوریتمی به نام «اثبات کار» (Proof of Work) محافظت می‌شود. این الگوریتم که نخستین بار در سال ۱۹۹۳ توسط دو دانشمند طراحی شد، شبکه را با انجام محاسبات پیچیده در برابر حملات و تقلب ایمن می‌کند. این محاسبات را ماینرها انجام می‌دهند و در ازای آن، پاداشی به شکل بیت‌ کوین دریافت می‌کنند.

در روزهای ابتدایی، استخراج بیت‌ کوین با یک لپ‌تاپ هم ممکن بود، اما با افزایش محبوبیت این ارز، رقابت برای حل معادلات سخت‌تر شد و تجهیزات پیچیده‌تری وارد میدان شدند. امروز، مزارع عظیم ماینینگ در سراسر جهان مستقر شده‌اند که با مصرف برق بالا، به دنبال پاداش بیت‌ کوین هستند.

جنبه‌های منفی: بیت‌ کوین چگونه به محیط زیست آسیب می‌زند؟

چهار آسیب زیست‌محیطی اصلی ماینینگ بیت‌ کوین عبارت‌اند از:

• ردپای کربن: انتشار CO2 ناشی از مصرف انرژی

• مصرف آب: استفاده گسترده از آب برای خنک‌سازی تجهیزات

• مصرف برق: نیاز به برق بسیار بالا در مقیاس صنعتی

• زباله الکترونیکی: تولید سالانه هزاران تُن قطعات فرسوده و بلااستفاده

بر اساس داده‌های Digiconomist در سال ۲۰۲۳، تنها استخراج یک بیت‌ کوین معادل موارد زیر است:

در واقع، طبق برخی مطالعات، استخراج طلا نسبت به ماینینگ بیت‌کوین آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌کند. حتی شرکت تسلا نیز در سال ۲۰۲۱، به‌دلیل همین نگرانی‌ها، پذیرش بیت‌ کوین به‌عنوان روش پرداخت را متوقف کرد. از سوی دیگر، اتریوم در سال ۲۰۲۲ با تغییر به الگوریتم «اثبات سهام» (Proof of Stake)، گام مهمی برای کاهش مصرف انرژی برداشت.

دیدگاه مدافعان بیت‌ کوین: روایت متفاوتی هم وجود دارد

در سمت دیگر این بحث، مدافعانی قرار دارند که معتقدند تصویر رایج از بیت‌ کوین و محیط زیست نادرست و اغراق‌آمیز است. «مؤسسه تحقیقات دارایی‌های دیجیتال» در گزارشی اعلام کرده که تنها ۲ درصد از مقالات مربوط به تأثیرات زیست‌محیطی بیت‌ کوین، بر مبنای داده‌های دقیق و علمی نوشته شده‌اند؛ درحالی‌که بسیاری از مطالعات مرجع، ناقص و تکرار شده‌اند.

همچنین در سال‌های اخیر، برخی شرکت‌های ماینینگ با استفاده از برق مازاد و منابع تجدیدپذیر، تلاش کرده‌اند ماینینگ را «سبز» کنند. برای مثال، در اتیوپی از انرژی سد رنسانس برای استخراج بیت‌ کوین استفاده می‌شود. برخی داده‌های ۲۰۲۴ حتی نشان می‌دهند که برخی عملیات ماینینگ توانسته‌اند میزان خالص انتشار کربن را کاهش دهند.

با این حال، هنوز راه زیادی در پیش است. بسیاری از تأسیسات ماینینگ همچنان با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهند بین ۵۰ تا ۹۰ درصد انرژی مصرفی در ماینینگ از منابع غیرتجدیدپذیر تأمین می‌شود.

مقایسه با سیستم بانکی: آیا بیت‌کوین بدتر است؟

برخی مدافعان بیت‌ کوین ادعا می‌کنند که سیستم بانکی سنتی نیز تأثیر زیست‌محیطی بالایی دارد، و اگر قرار باشد بیت‌ کوین جایگزین بانک‌ها شود، مجموع تأثیرات زیست‌محیطی ممکن است کمتر باشد. با این حال، منتقدان معتقدند تا زمانی که بیت‌ کوین نقش غالبی در اقتصاد جهانی ندارد، این مقایسه چندان منصفانه نیست.

آینده ماینینگ بیت‌ کوین: سبزتر از قبل؟

با همه این تفاسیر، آینده بیت‌ کوین احتمالاً سبزتر خواهد بود. طبق گزارش اتحادیه رمزنگاری MiCA، تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۷۰٪ انرژی مصرفی شبکه بیت‌ کوین از منابع پایدار تأمین خواهد شد. اگرچه فعلاً نمی‌توان بیت‌ کوین را یک فناوری کاملا «دوستدار محیط زیست» دانست، اما روند حرکت آن به سوی کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی مشهود است.

پرسش‌های متداول

چرا ماینینگ بیت‌کوین انرژی زیادی مصرف می‌کند؟
زیرا برای امنیت شبکه و تأیید تراکنش‌ها، ماینرها باید مسائل ریاضی پیچیده‌ای را حل کنند که نیاز به پردازش‌های سنگین و برق بالا دارد.

آیا امکان ماینینگ سبز وجود دارد؟
بله. با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، برق مازاد و تکنولوژی‌های نوین، برخی شرکت‌ها توانسته‌اند ردپای کربن خود را به‌طور چشمگیری کاهش دهند.

آیا داده‌های مربوط به آسیب‌های زیست‌محیطی دقیق‌اند؟
نه همیشه. برخی تحقیقات قدیمی دارای نقص بوده‌اند و مقالات علمی دقیق سهم بسیار کمی از ادبیات این حوزه دارند.