چکیده

حباب ارزهای دیجیتال به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن قیمت دارایی‌های دیجیتال به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از ارزش ذاتی آن‌ها افزایش می‌یابد، عمدتاً به دلیل هیجان و سفته‌بازی در بازار. این پدیده مشابه حباب‌های مالی در بازارهای سنتی است، جایی که قیمت‌ها به‌سرعت افزایش یافته و سپس با کاهش شدید مواجه می‌شوند. در نهایت، این حباب‌ها زمانی  که سرمایه‌گذاران متوجه شوند که قیمت‌ها با ارزش واقعی ارزها همخوانی ندارند، ترکیده و قیمت‌ها سقوط عظیمی خواهند کرد.

عوامل ایجاد حباب ارز دیجیتال

بدون قرعه‌کشی تا سقف ۱۰ هزار میلیارد بیبی دوج هدیه بگیرید! با شرکت در جشنواره نیترولیگ، میلیاردها بیبی دوج و یک BMW X3 بدون قرعه‌کشی برنده شوید.

شروع

۱.  خرید هیجانی و سفته‌بازی:

در بازار ارزهای دیجیتال، یکی از عوامل اصلی ایجاد حباب‌ها هیجان و سفته‌بازی است. زمانی که قیمت ارز دیجیتال به‌طور ناگهانی افزایش می‌یابد، معمولاً افراد به‌طور گروهی وارد بازار می‌شوند، زیرا انتظار دارند که قیمت‌ها به‌طور مداوم صعودی باشد. این رفتار جمعی، که به‌نوعی به “اثر گله” (Herd Behavior) معروف است، می‌تواند به‌طور تصاعدی قیمت‌ها را بالا ببرد و حباب را تشدید کند. طبق تحقیقی که در مجله Journal of Financial Stability منتشر شده است، بیش از ۸۰٪ از سرمایه‌گذاران در بازارهای ارز دیجیتال در دوره‌های رونق اقتصادی تحت تأثیر “اثر گله” قرار می‌گیرند. اینگونه رفتارها، وقتی که اخبار منفی یا تحلیل‌های واقعی منتشر می‌شود، می‌تواند باعث ترکیدن حباب شود و قیمت‌ها به سرعت کاهش یابند.

۲. عرضه محدود:

عرضه محدود بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال: ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین با عرضه محدود طراحی شده‌اند. بیت‌کوین به‌طور خاص، محدود به ۲۱ میلیون واحد است و این ویژگی باعث ایجاد کمبود مصنوعی این ارز می‌شود که در صورتی که تقاضا برای آن افزایش یابد، می‌تواند به شکل قابل‌توجهی قیمت‌ها را افزایش دهد. این کاهش عرضه در شرایط افزایش تقاضا می‌تواند یک حباب قوی ایجاد کند. طبق مقاله‌ای در ScienceDirect  که نشان می‌دهد بازار ارزهای دیجیتال با توجه به عرضه محدود خود، حساسیت زیادی به نوسانات قیمت دارند و در صورت وجود تقاضای زیاد، حباب‌ها می‌توانند به‌طور سریع شکل بگیرند. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱، قیمت بیت‌کوین از ۰.۰۳ دلار به ۶۴,۰۰۰ دلار رسید که عمدتاً تحت تأثیر افزایش تقاضا و عرضه محدود قرار داشت.

۳. هزینه‌های استخراج:

هزینه‌های بالا و تأثیر آن بر قیمت‌ها: هزینه‌های استخراج ارزهای دیجیتال به‌ویژه در مورد ارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم به‌طور قابل‌توجهی بالا است. این هزینه‌ها به دلیل نیاز به انرژی و سخت‌افزارهای پیچیده، می‌تواند بر قیمت ارزها تأثیر بگذارد. افزایش هزینه‌ها ممکن است منجر به بالا رفتن قیمت‌ها شود، زیرا استخراج‌کنندگان برای جبران هزینه‌های خود به قیمت‌های بالاتری نیاز دارند. طبق مطالعه‌ای که در SciRes منتشر شده است، یک افزایش ۱۰٪ در هزینه‌های استخراج می‌تواند موجب افزایش ۵٪ در قیمت ارزهای دیجیتال گردد. این پدیده به‌ویژه در دوره‌هایی که شبکه‌ها با مشکلات مقیاس‌پذیری مواجه هستند، قابل مشاهده است. طبق گزارش Cambridge Centre for Alternative Finance هزینه انرژی استخراج بیت‌کوین به‌طور میانگین حدود ۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ بود که این هزینه بالا در زمان‌هایی از سال، می‌تواند قیمت بیت‌کوین را تحت فشار قرار دهد.

۴. انتظارات غیرواقعی:

بسیاری از سرمایه‌گذاران ارزهای دیجیتال بر این باورند که ارزش ارزهای دیجیتال به‌طور تصاعدی رشد خواهد کرد، بدون در نظر گرفتن عواملی مانند پذیرش جهانی یا پایداری فناوری. این انتظارات غیرواقعی می‌تواند منجر به سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد شود و به‌طور غیرمستقیم حباب ایجاد کند. مقاله‌ای در Medium به این موضوع اشاره می‌کند که در زمان‌های رونق بازار، بسیاری از سرمایه‌گذاران با انتظارات بسیار زیاد و بدون دانش فنی وارد بازار می‌شوند و این انتظارات بی‌پایه می‌تواند منجر به سقوط ناگهانی قیمت‌ها شود. همچنین طبق گزارشی از CoinDesk, بیشتر از ۷۰٪ از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به بازار ارزهای دیجیتال در دوران رونق، انتظارات غیرواقعی از قیمت‌ها دارند که موجب می‌شود سرمایه‌گذاری‌های کورکورانه انجام دهند.

راه‌های تشخیص حباب ارز دیجیتال

تشخیص حباب ارز دیجیتال شامل تجزیه و تحلیل شاخص های مختلفی است که ممکن است نشان دهنده افزایش قیمت ناپایدار باشد. در اینجا چند روش کلیدی برای شناسایی حباب‌های احتمالی وجود دارد:

1.     افزایش سریع و غیرقابل توضیح قیمت: افزایش ناگهانی قیمت ارزهای دیجیتال بدون دلایل اساسی واضح می تواند نشان دهنده رفتار سفته بازانه باشد. به عنوان مثال، اگر قیمت یک ارز دیجیتال بدون پیشرفت های تکنولوژیکی قابل توجه یا افزایش پذیرش به شدت افزایش یابد، ممکن است نشانه حباب باشد. 
2.     قطع ارتباط از ارزش بنیادی: زمانی که قیمت بازار ارز دیجیتال به طور قابل توجهی از ارزش ذاتی آن فراتر رود، حباب را نشان می دهد. این قطع ارتباط اغلب ناشی از معاملات سوداگرانه است تا عوامل فنی یا اقتصادی.
3.   افزایش حجم معاملات بدون اخبار: افزایش حجم معاملات بدون اخبار یا تحولات مربوطه می تواند نشان دهنده معاملات سفته بازی باشد. این رفتار اغلب مقدم بر اصلاحات بازار است.  
4.     نوسانات زیاد: ارزهای دیجیتال ذاتاً نوسان دارند، اما نوسانات شدید قیمت در بازه‌های زمانی کوتاه می‌تواند نشانه حباب باشد. نظارت بر نوسانات قیمت می تواند به شناسایی دوره های رشد ناپایدار کمک کند.
5.   هیپ رسانه‌های اجتماعی: افزایش بحث‌ در شبکه‌های اجتماعی توئیتر و دیسکورد و تبلیغات زیاد پیرامون یک ارز دیجیتال خاص می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های سوداگرانه را افزایش دهد و منجر به حباب شود. تجزیه و تحلیل روندهای رسانه های اجتماعی می تواند بینشی در مورد احساسات بازار ارائه دهد.
6.   شاخص‌های مبتنی بر مدل: مدل‌های پیشرفته مانند تکینگی قانون توان دوره‌ای (Log-Periodic (LPPLS می‌توانند شکل‌گیری حباب‌ها را با تحلیل الگوهای قیمت و پویایی بازار پیش‌بینی کنند. از این مدل ها برای پیش بینی حرکت قیمت بیت کوین استفاده می‌شود.

توجه به این نکته مهم است که اگرچه این شاخص‌ها می‌توانند وجود حباب را نشان دهند، اما خطاهایی نیز دارند. شرایط بازار تحت تأثیر تأثیر متقابل پیچیده ای از عوامل است و پیش بینی ها می توانند نامشخص باشند. سرمایه گذاران باید احتیاط کنند و قبل از تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری تحقیقات کاملی انجام دهند.

مکانیسم ایجاد حباب از طریق سفته‌بازی

1.     افزایش تقاضای سفته‌بازانه: سرمایه‌گذاران با پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها، به خرید دارایی‌ها روی می‌آورند، حتی اگر ارزش ذاتی آن‌ها این افزایش را توجیه نکند. این تقاضای اضافی باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود.
2.     تشدید انتظارات صعودی: با افزایش قیمت‌ها، انتظارات برای ادامهٔ این روند تقویت می‌شود. سرمایه‌گذاران بیشتری به امید کسب سود وارد بازار می‌شوند، که این خود به افزایش بیشتر قیمت‌ها منجر می‌شود.
3.   جدا شدن قیمت از ارزش ذاتی: در این مرحله، قیمت دارایی‌ها به‌طور قابل‌توجهی از ارزش بنیادی‌شان فاصله می‌گیرد. سرمایه‌گذاران بیشتر به دنبال سودهای کوتاه‌مدت هستند تا ارزیابی دقیق ارزش دارایی.
4.     افزایش ریسک و ناپایداری: با افزایش فاصله بین قیمت و ارزش ذاتی، ریسک سقوط ناگهانی قیمت‌ها افزایش می‌یابد. هرگونه تغییر در احساسات بازار می‌تواند منجر به فروش‌های گسترده و کاهش شدید قیمت‌ها شود.
5.   ترکیدن حباب: در نهایت، زمانی که سرمایه‌گذاران متوجه می‌شوند که قیمت‌ها پایدار نیستند و با ارزش واقعی همخوانی ندارند، شروع به فروش دارایی‌های خود می‌کنند. این فروش‌های گسترده باعث کاهش شدید قیمت‌ها و ترکیدن حباب می‌شود.

تاریخچه حباب‌های ارز دیجیتال

•       در فوریه ۲۰۱۱، قیمت بیت‌کوین به ۱٫۰۶ دلار رسید و سپس در آوریل به ۰٫۶۷ دلار کاهش یافت. این افزایش به‌دلیل چندین پست در سایت Slashdot بود. در ژوئن ۲۰۱۱، قیمت بیت‌کوین دوباره به ۲۹٫۵۸ دلار افزایش یافت که پس از توجه مقاله‌ای در Gawker درباره بازار Silk Road دارک وب بود. سپس قیمت در نوامبر به ۲٫۱۴ دلار کاهش یافت.
•       در نوامبر ۲۰۱۳، قیمت بیت‌کوین به ۱۱۲۷٫۴۵ دلار رسید و سپس به‌تدریج کاهش یافت و در ژانویه ۲۰۱۵ به ۱۷۲٫۱۵ دلار رسید.
•       در ژانویه ۲۰۱۸، پس از رونق بی‌سابقه بیت کوین در ۲۰۱۷، قیمت بیت‌کوین حدود ۶۵٪ کاهش یافت. تا سپتامبر ۲۰۱۸، ارزهای دیجیتال ۸۰٪ از اوج خود در ژانویه کاهش داشتند که این سقوط از حباب تاریخی Dot-Com نیز بیشتر بود. در نوامبر ۲۰۱۸، ارزش کل بیت‌کوین برای اولین‌بار از اکتبر ۲۰۱۷ به زیر ۱۰۰ میلیارد دلار رسید.

حباب‌های ارزهای دیجیتال شباهت‌هایی با حباب‌های تاریخی مانند “جنون گل لاله” و “حباب Dot-Com” دارند، از جمله طبیعت سفته‌بازانه، افزایش سریع قیمت‌ها و سقوط ناگهانی آن‌ها.

مراحل تشکیل حباب ارز دیجیتال

1.     افزایش قیمت: افزایش ناگهانی و سریع قیمت یک ارز دیجیتال، که اغلب به دلیل هیجان و تبلیغات گسترده رخ می‌دهد.
2.     جذب سرمایه‌گذاران: با افزایش قیمت، سرمایه‌گذاران بیشتری به امید کسب سود وارد بازار می‌شوند، که این خود به افزایش بیشتر قیمت منجر می‌شود.
3.   اوج قیمت: قیمت به نقطه‌ای می‌رسد که با ارزش واقعی دارایی همخوانی ندارد و بیش از حد بالاست.
4.     کاهش اعتماد: سرمایه‌گذاران متوجه می‌شوند که قیمت‌ها پایدار نیستند و شروع به فروش دارایی‌های خود می‌کنند.
5.   سقوط قیمت: فروش گسترده منجر به کاهش شدید قیمت‌ها می‌شود و حباب می‌ترکد.

نشانه‌های حباب ارز دیجیتال

•       نوسانات شدید قیمت: افزایش و کاهش‌های ناگهانی و بزرگ در قیمت.
•       توجه رسانه‌ای گسترده: پوشش خبری زیاد و تبلیغات پیرامون ارز دیجیتال.
•       افزایش تعداد سرمایه‌گذاران جدید: ورود افراد بدون تجربه به بازار به امید سود سریع.
•       عدم تطابق با ارزش ذاتی: قیمت‌هایی که با کاربرد واقعی و فناوری پشت ارز دیجیتال همخوانی ندارند.

چگونه از حباب‌های ارز دیجیتال دوری کنیم

•       تحقیق و تحلیل: قبل از سرمایه‌گذاری، به‌دقت تحقیق کنید و ارزش واقعی دارایی را ارزیابی کنید.
•       اجتناب از تصمیم‌گیری‌های احساسی: بر اساس هیجان و ترس تصمیم نگیرید؛ به استراتژی‌های منطقی پایبند باشید.
•       تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری‌های خود را در دارایی‌های مختلف توزیع کنید تا ریسک را کاهش دهید.

در نهایت، آگاهی از نشانه‌ها و مراحل حباب‌های ارز دیجیتال می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری در بازارهای ناپایدار بگیرند.

عوامل مؤثر بر حباب‌های اقتصادی در ارزهای دیجیتال

1.     عوامل تکنولوژیک: پیشرفت‌های فناوری و نوآوری‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال می‌تواند به افزایش تقاضا و در نتیجه ایجاد حباب‌های قیمتی منجر شود.
2.     ملاحظات زیست‌محیطی: مصرف بالای انرژی در فرآیند استخراج ارزهای دیجیتال، به‌ویژه بیت‌کوین، می‌تواند با محدود کردن عرضه و افزایش هزینه‌ها، به افزایش قیمت‌ها و ایجاد حباب کمک کند.
3.   سایت‌ها و رسانه‌های اجتماعی: اطلاعات منتشرشده در رسانه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های خبری می‌تواند بر احساسات سرمایه‌گذاران تأثیر گذاشته و رفتارهای سفته‌بازانه را تحریک کند.
4.     عوامل اقتصادی و سیاست‌های پولی: عدم قطعیت در سیاست‌های اقتصادی، تغییرات در نرخ بهره و شرایط کلان اقتصادی می‌تواند به رفتارهای سفته‌بازانه و ایجاد حباب در بازار ارزهای دیجیتال منجر شود.

سخن پایانی

عوامل متعددی در شکل‌گیری حباب‌های اقتصادی در بازار ارزهای دیجیتال نقش دارند که می‌تواند بر پایداری بلندمدت آن‌ها تأثیر بگذارد. سرمایه‌گذاران باید با در نظر گرفتن این عوامل و انجام تحقیقات دقیق، در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خود احتیاط کنند. در نهایت، آگاهی از نشانه‌ها و مراحل حباب‌های ارز دیجیتال می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری در بازارهای ناپایدار بگیرند.