چرا بازار کریپتو ریخت؟ ۱۹ مهر

جمعه شب ۱۸ مهرماه ۱۴۰۴ (۱۰ اکتبر ۲۰۲۵)، بود که رنگ قرمز بر تمام نمودارهای بازار ارزهای دیجیتال پاشیده شد. در عرض چند ساعت، سرمایهای بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار از بازار محو شد، بیت کوین کانال ۱۱۷ هزار دلاری را از دست داد و آلت کوین ها سقوطهای هولناکی تا مرز ۹۰ درصد را تجربه کردند. این سقوط ناگهانی، که به لیکویید شدن بیش از ۱۹ میلیارد دلار موقعیت معاملاتی و حذف ۱.۶ میلیون معاملهگر منجر شد، نتیجه یک عامل واحد نبود، بلکه یک «طوفان بینقص» بود که از ترکیب چند عامل ویرانگر شکل گرفت.
در این مقاله، به جای تمرکز بر یک مقصر واحد، به کالبدشکافی لایههای مختلف این بحران میپردازیم تا بفهمیم چگونه یک جرقه سیاسی، به آتشی بزرگ در بازاری مملو از مواد اشتعالزا تبدیل شد.
۱. جرقه سیاسی: تهدید ترامپ و وحشت در بازارهای جهانی
نقطه آغازین این دومینو، یک پست از دونالد ترامپ در شبکه اجتماعی Truth Social بود. او اعلام کرد که از ابتدای نوامبر (۱۰ آبان)، تعرفهای ۱۰۰ درصدی بر تمام کالاهای وارداتی از چین وضع خواهد کرد. این اقدام غیرمنتظره و تهاجمی، شوک آنی به تمام بازارهای مالی جهان وارد کرد.
- بازار سهام: شاخص نزدک (Nasdaq) با سقوط سنگین ۳.۵۶ درصدی واکنش نشان داد.
- بازار کامودیتی: قیمت نفت و مس به شدت کاهش یافت.
- بازار ارز: شاخص دلار دچار نوسان شد.
این خبر باعث فعال شدن حالت «ریسکگریزی» (Risk-Off) در میان سرمایهگذاران جهانی شد. در چنین شرایطی، سرمایه از داراییهای پرنوسان و پرریسک مانند سهام فناوری و به ویژه ارزهای دیجیتال، خارج شده و به سمت پناهگاههای امنتری مانند اوراق قرضه دولتی حرکت میکند. این اولین موج فروش در بازار کریپتو را کلید زد.

۲. بنزین روی آتش: اهرمهای افسارگسیخته و خوشبینی افراطی
بازار کریپتو پیش از این اتفاق، در وضعیت «بیش خرید» (Overbought) قرار داشت. ماهها رشد متوالی، حس شکستناپذیری و خوشبینی افراطی را در میان معاملهگران ایجاد کرده بود. این خوشبینی باعث شد تا بسیاری از فعالان بازار، از معاملهگران خرد تا موسسات بزرگ، به استفاده بیرویه از اهرم (Leverage) روی بیاورند.
اهرم چیست؟ اهرم مانند یک شمشیر دولبه است. این ابزار به شما اجازه میدهد تا با سرمایهای چند برابر موجودی خود وارد معامله شوید. همانطور که میتواند سود شما را چند برابر کند، به همان اندازه نیز میتواند ضرر شما را چند برابر کرده و منجر به از دست رفتن کل سرمایهتان شود.
وقتی بازار سرشار از موقعیتهای خرید (Long) با اهرمهای بالا (10x, 20x, 50x) باشد، مانند یک انبار باروت است که تنها به یک جرقه نیاز دارد. خبر تعرفههای ترامپ، دقیقاً همان جرقه بود.
۳. مکانیسم انفجار: آبشار بزرگ لیکوییدیشن (Liquidation Cascade)
با شروع موج اول فروش ناشی از خبر ترامپ، قیمتها کمی کاهش یافتند. اما این کاهش اولیه کافی بود تا مرگبارترین بخش ماجرا آغاز شود: آبشار لیکوییدیشن.
این فرآیند به صورت یک چرخه ویرانگر عمل میکند:
- آغاز سقوط: قیمتها به دلیل اخبار منفی شروع به ریزش میکنند.
- فعال شدن مارجین کال: موقعیتهای معاملاتی که با اهرم بالا باز شده بودند، به سرعت وارد ضرر میشوند و به آستانه لیکویید شدن (Margin Call) میرسند.
- فروش اجباری: صرافیها برای جلوگیری از بدهکار شدن معاملهگر، به صورت خودکار موقعیتهای آنها را میبندند. این یعنی دارایی (مثلاً بیت کوین) به اجبار در بازار فروخته میشود.
- تشدید فشار فروش: این فروشهای اجباری و خودکار، عرضه را در بازار به شدت افزایش داده و باعث سقوط بیشتر قیمتها میشود.
- تکرار چرخه: سقوط بیشتر قیمت، باعث لیکویید شدن موج جدیدی از معاملهگران میشود و این چرخه با سرعتی فزاینده تکرار میشود تا زمانی که بخش بزرگی از اهرمها از بازار پاک شوند.
در روز ۱۹ مهر، این چرخه باعث لیکویید شدن ۱۹.۳ میلیارد دلار موقعیت معاملاتی شد که از این میان، ۱۶.۸ میلیارد دلار آن متعلق به موقعیتهای خرید بود. این حجم از فروش اجباری، به تنهایی برای به زانو درآوردن هر بازاری کافی است.
۴. نقش عوامل دیگر: شکنندگی سیستمیک
در کنار این سه عامل اصلی، نباید از شکنندگی ذاتی برخی بخشهای اکوسیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) غافل شد. در زمان وحشت شدید بازار، برخی محصولات مالی پیچیده و استیبل کوین های الگوریتمی که ثباتشان به آرامش بازار وابسته است، دچار تزلزل شدند. از دست رفتن برابری دلاری برخی از این استیبلکوینها، هرچند که شاید عامل اصلی نبود، اما با تزریق عدم اطمینان بیشتر، به وحشت عمومی دامن زد و روند فروش را تشدید کرد.
درسهایی که از این سقوط میگیریم
این رویداد تلخ، بار دیگر درسهای جاودانه بازارهای مالی را یادآوری کرد:
- استفاده هوشیارانه از اهرم: استفاده از اهرمهای بالا، بهخصوص در بازاری که به اوج هیجان رسیده، سرمایهگذاری روی آینده است، نه معامله.
- بازار همیشه منطقی نیست: یک خبر سیاسی میتواند تمام تحلیلهای تکنیکال را بیاثر کند. مدیریت ریسک همیشه باید در اولویت باشد.
- طمع، بزرگترین دشمن است: حس جا ماندن از سود (FOMO) و خوشبینی افراطی، زمینهساز بزرگترین ضررهاست.
در نهایت، سقوط ۱۹ مهر یک طوفان بینقص بود که در آن، یک شوک اقتصاد کلان (تصمیم ترامپ) با یک وضعیت داخلی شکننده (اهرمهای بالا) برخورد کرد و مکانیسم خودکار لیکوییدیشن، این برخورد را به یک انفجار تمامعیار تبدیل نمود.
دیدگاهها