بنزین ۵۰۰۰ تومان می‌شود؟ سناریوهای اصلی دولت

در ماه‌های اخیر، هم‌زمان با فشارهای اقتصادی و افزایش هزینه‌های انرژی، بحث اصلاح قیمت بنزین بار دیگر به یکی از موضوعات اصلی فضای اقتصادی و سیاسی کشور تبدیل شده است. انتشار گزارش‌های مختلف درباره احتمال تغییر نرخ سوخت و سناریوهای در دست بررسی دولت چهاردهم، واکنش‌های گسترده‌ای در میان کارشناسان، نمایندگان مجلس و افکار عمومی ایجاد کرده است.

به گفته کارشناسان، با توجه به میانگین تورم سالانه حدود ۴۰ درصد در چند سال اخیر، قیمت فعلی بنزین دیگر با واقعیت‌های اقتصادی کشور همخوانی ندارد. اگر بنزین متناسب با تورم تعدیل شود، نرخ یارانه‌ای آن باید از ۱,۵۰۰ تومان به حدود ۵,۰۰۰ تومان افزایش یابد و نرخ آزاد نیز می‌تواند به محدوده ۱۰,۰۰۰ تومان برسد. این محاسبات باعث شده است که افزایش قیمت سوخت در این بازه‌ها به یکی از گزینه‌های جدی دولت تبدیل شود.

سناریوهای اصلی دولت برای اصلاح قیمت بنزین

دولت چهاردهم چندین طرح همزمان را برای اصلاح نظام قیمتی سوخت و کنترل مصرف در دست بررسی دارد. هدف مشترک این سناریوها، کاهش ناترازی انرژی، مقابله با قاچاق سوخت و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها است.

۱. سیستم چندنرخی بنزین

در این طرح، بنزین با سه نرخ متفاوت عرضه خواهد شد:

• نرخ دولتی بین ۳,۰۰۰ تا ۴,۰۰۰ تومان برای مصرف عمومی،
• نرخ نیمه‌دولتی بین ۶,۰۰۰ تا ۷,۰۰۰ تومان برای مصارف غیرضروری،
• و نرخ آزاد نزدیک به ۱۰,۰۰۰ تومان برای خودروهای لوکس و مصارف تجاری.

این سیستم چندنرخی به‌دنبال ایجاد تعادل میان عدالت اجتماعی و مدیریت مصرف است و در صورت اجرای دقیق، می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای صرفه‌جویی و کاهش قاچاق ایجاد کند.

۲. توسعه استفاده از سی‌ان‌جی

یکی از محورهای کلیدی برنامه دولت، گسترش زیرساخت سوخت جایگزین به‌ویژه CNG در ناوگان حمل‌ونقل عمومی است. استفاده گسترده از سی‌ان‌جی می‌تواند هزینه‌های سوخت را برای تاکسی‌ها و خودروهای خدماتی کاهش دهد و به بهبود کیفیت هوا و کنترل تورم کمک کند.

۳. اجرای طرح بنزین به نفر

این طرح با هدف توزیع عادلانه یارانه سوخت طراحی شده است. در قالب آن، هر شهروند ایرانی ماهانه ۳۰ لیتر سهمیه بنزین دریافت می‌کند و در صورت عدم استفاده، می‌تواند آن را به قیمت آزاد به فروش برساند. اجرای این مدل باعث می‌شود افراد بدون خودرو نیز از یارانه سوخت منتفع شوند، در حالی که مصرف‌کنندگان پرمصرف هزینه بیشتری می‌پردازند.

۴. توسعه خودروهای برقی و سوخت‌های جایگزین

به موازات سیاست‌های قیمتی، دولت به‌دنبال توسعه وسایل نقلیه برقی و ترویج سوخت‌های پاک است. گسترش حمل‌ونقل برقی شهری و استفاده از فناوری‌های نوین انرژی می‌تواند وابستگی کشور به بنزین را کاهش دهد و اثرات زیست‌محیطی را نیز بهبود بخشد.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی احتمالی

برآوردها نشان می‌دهد که اجرای همزمان این چهار سناریو می‌تواند تورمی بین ۵ تا ۱۰ درصد ایجاد کند. با این حال، در صورت اجرای دقیق و تدریجی، این سیاست‌ها می‌توانند به کاهش مصرف، جبران کسری بودجه و مدیریت عادلانه‌تر یارانه‌ها منجر شوند.

زمان احتمالی اصلاح قیمت بنزین

با نزدیک شدن به زمان ارائه لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، بحث افزایش قیمت بنزین وارد مرحله نهایی بررسی در دولت شده است. تجربه سال ۱۳۹۸ نشان داد که هرگونه تغییر ناگهانی در قیمت سوخت بدون اطلاع‌رسانی شفاف می‌تواند منجر به نارضایتی اجتماعی شود. انتظار می‌رود دولت پزشکیان با استفاده از نظرات کارشناسی و اطلاع‌رسانی دقیق، مسیر تصمیم‌گیری را به‌گونه‌ای پیش ببرد که فشار تورمی بر خانوارها به حداقل برسد. به نظر می‌رسد مسیر نهایی اصلاح قیمت در هفته‌های آینده و هم‌زمان با بررسی لایحه بودجه مشخص شود.

سوالات متداول

۱. چرا دولت قصد دارد قیمت بنزین را اصلاح کند؟

اصلاح قیمت بنزین با هدف کاهش ناترازی انرژی، کنترل مصرف، جلوگیری از قاچاق سوخت و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها انجام می‌شود. در حال حاضر، اختلاف قابل توجه میان قیمت داخلی و جهانی سوخت فشار زیادی بر بودجه عمومی ایجاد کرده است.

۲. آیا اجرای طرح چندنرخی موجب افزایش تورم می‌شود؟

اجرای سیستم چندنرخی در کوتاه‌مدت می‌تواند تورمی بین ۵ تا ۱۰ درصد ایجاد کند، اما در بلندمدت با کاهش قاچاق و مصرف غیرضروری، تأثیر آن بر تورم پایدار نخواهد بود.

۳. طرح «بنزین به نفر» چگونه اجرا می‌شود؟

در این طرح، سهمیه ماهانه سوخت به‌جای خودرو، به هر فرد تخصیص داده می‌شود. افرادی که از سهمیه خود استفاده نکنند، می‌توانند آن را بفروشند و از درآمد حاصل بهره‌مند شوند.

۴. زمان اجرای احتمالی اصلاح قیمت بنزین چه زمانی است؟

با توجه به بررسی‌های دولت و مجلس، انتظار می‌رود تصمیم نهایی هم‌زمان با تصویب بودجه سال ۱۴۰۵ اعلام شود. اجرای نهایی احتمالاً از ابتدای سال آینده آغاز خواهد شد.