بازگشت خودرو به بورس

پس از توقف عرضه خودرو در بورس کالا در سال ۱۴۰۱، حالا دوباره این موضوع به تیتر خبرها بازگشته است. حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس، اعلام کرده است که مرحله نخست عرضه خودروهای وارداتی به‌زودی آغاز می‌شود. این بار، خودروهای وارداتی متعلق به واردکنندگان بزرگ که خودروساز نیز هستند، در تالار نقره‌ای بورس کالا عرضه خواهند شد. پرسش مهم این است که آیا این بازگشت می‌تواند تجربه‌ای موفق باشد یا تکرار شکست‌های گذشته خواهد بود؟

مروری بر تجربه قبلی عرضه خودرو در بورس کالا

عرضه رسمی خودرو در بورس کالا از اردیبهشت ۱۴۰۱ آغاز شد و قرار بود بیش از ۲۵۰۰ دستگاه از برندهایی مانند هونگچی، مزدا، میتسوبیشی، فولکس‌واگن و لاماری به این شیوه فروخته شود. اما پس از ۹ ماه، در بهمن همان سال این روند متوقف شد. دلیل اصلی توقف، نبود هماهنگی نهادی و ابهام در سیاست‌گذاری عنوان شد.

مدل جدید: گواهی سپرده کالایی خودرو

یکی از نکات مهم دور جدید عرضه خودرو در بورس کالا، احتمال استفاده از گواهی سپرده کالایی خودرو است. در این روش، انبار یا پارکینگ خودروساز پس از تأیید بورس کالا، به‌عنوان انبار پذیرش‌شده معرفی می‌شود و بر اساس موجودی خودروها، گواهی سپرده صادر خواهد شد.

سرمایه‌گذاران در این طرح دو انتخاب دارند:

1. رویکرد مصرفی: جمع‌آوری گواهی‌ها تا رسیدن به تعداد موردنیاز برای تحویل خودرو (مثلاً ۱۰ هزار گواهی برای یک خودرو).
2. رویکرد سرمایه‌گذاری یا سفته‌بازی: خرید و فروش گواهی‌ها برای کسب سود از نوسانات قیمتی، بدون الزام به تحویل خودرو.

این گواهی‌ها سررسید ندارند و در ساعات معاملات بورس کالا قابل معامله‌اند. به این ترتیب، افرادی که توان خرید نقدی خودرو را ندارند، می‌توانند به صورت تدریجی و ماهانه گواهی‌ها را تهیه کنند.

مزایا و چالش‌ها

مدافعان این طرح معتقدند که استفاده از گواهی سپرده می‌تواند شفافیت قیمتی را افزایش دهد، به جذب سرمایه‌های خرد کمک کند و بخشی از کمبود نقدینگی خودروسازان را جبران نماید. با این حال، منتقدان هشدار می‌دهند که مشکلات ساختاری بازار خودرو، مانند کاهش تولید و نبود شفافیت در سیاست‌های عرضه و قیمت‌گذاری، همچنان پابرجاست. اگر این موانع برطرف نشود، تجربه ناموفق گذشته ممکن است تکرار شود.

چشم‌انداز آینده

با توجه به وضعیت فعلی بازار خودرو، اجرای موفق این طرح نیازمند هماهنگی میان نهادهای تصمیم‌گیر، شفاف‌سازی فرآیندها و کنترل نوسانات قیمتی است. اگر این الزامات برآورده شود، بورس کالا می‌تواند به یکی از مسیرهای رسمی و قابل اعتماد برای خرید خودرو در ایران تبدیل شود.

سوالات متداول

۱. گواهی سپرده کالایی خودرو چیست؟

گواهی سپرده سندی دیجیتال است که نماینده مالکیت بر یک کالای مشخص، مانند خودرو، در انبار پذیرش‌شده بورس کالاست. با خرید تعداد مشخصی گواهی، خریدار می‌تواند خودرو را به‌صورت فیزیکی تحویل بگیرد یا گواهی‌ها را در بازار معامله کند.

۲. مزیت خرید خودرو از طریق بورس کالا چیست؟

این روش شفافیت قیمتی ایجاد می‌کند، امکان خرید تدریجی را فراهم می‌سازد و می‌تواند واسطه‌گری و بازار سیاه را کاهش دهد. همچنین، سرمایه‌گذاران خرد نیز می‌توانند بدون پرداخت نقدی کامل، وارد فرآیند خرید خودرو شوند.

۳. آیا خرید گواهی سپرده خودرو ریسک دارد؟

بله. همانند هر بازار مالی، نوسان قیمت و تغییر سیاست‌های عرضه می‌تواند بر ارزش گواهی‌ها اثر بگذارد. همچنین، مشکلات ساختاری بازار خودرو ممکن است تحویل نهایی خودرو را با تأخیر مواجه کند.

۴. آیا همه خودروها در این طرح عرضه می‌شوند؟

در مرحله نخست، فقط خودروهای وارداتی متعلق به واردکنندگان بزرگ که خودروساز هم هستند عرضه خواهد شد. عرضه مدل‌های دیگر یا تولید داخل به تصمیمات آتی سازمان بورس و خودروسازان بستگی دارد.