۴ سناریوی رشد قیمت‌ها و تورم تا ۱۴۰۵

اقتصاد ایران در پی رد قطعنامه لغو دائمی تحریم‌ها در شورای امنیت سازمان ملل و نزدیک شدن به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، در آستانه یک دوره عدم قطعیت قرار گرفته است. این وضعیت، تحلیلگران را بر آن داشته تا با نگاهی به گذشته، چشم‌اندازهای متفاوتی را برای آینده اقتصاد کشور، به‌ویژه در حوزه شاخص‌های کلیدی مانند تورم و رشد اقتصادی، ترسیم کنند. این مقاله به بررسی چهار سناریوی محتمل برای نرخ تورم سالانه تا مرداد ماه ۱۴۰۵ می‌پردازد؛ سناریوهایی که نه بر اساس مدل‌سازی‌های پیچیده، بلکه با ارزیابی شرایط گذشته و شبیه‌سازی آن برای آینده تدوین شده‌اند.

سناریوی اول: بازگشت تحریم‌های اولیه (سناریوی بدبینانه)

این سناریو که بدبینانه‌ترین چشم‌انداز ممکن را ترسیم می‌کند، شرایطی مشابه سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ را شبیه‌سازی می‌کند که در آن ایران با تحریم‌های همه‌جانبه سازمان ملل و آمریکا روبرو بود. در آن دوره، اقتصاد ایران یک رکود تورمی ویرانگر را تجربه کرد که به رشد اقتصادی منفی ۶ درصد و کاهش ۵۰ درصدی درآمدهای نفتی منجر شد. با اعمال میانگین تورم ماهانه آن دوره به شرایط فعلی، پیش‌بینی می‌شود که نرخ تورم سالانه تا مرداد ۱۴۰۵ به ۷۶ درصد برسد. این سناریو به معنای تجربه مجدد یک رکود تورمی بزرگ، کوچک‌تر شدن شدید سفره مردم و افزایش قابل توجه جمعیت زیر خط فقر است.

حرف حساب ژانگ پنگ ژائو حرکت در مسیر درست سرمایه‌گذاری با «حرف حساب»

00:00 | 00:00

100

00:00 | 00:00

سناریوی دوم: خروج از برجام (سناریوی میانه)

این سناریو بر اساس شرایط پس از خروج دونالد ترامپ از برجام در سال ۱۳۹۷ و بازگشت تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بنا شده است. در آن مقطع نیز اقتصاد ایران دچار یک رکود تورمی بزرگ شد و نرخ ارز نوسانات شدیدی را تجربه کرد. اگر اقتصاد ایران بار دیگر چنین شرایطی را تجربه کند و میانگین تورم ماهانه آن دوره مبنا قرار گیرد، نرخ تورم سالانه تا پایان مرداد ۱۴۰۵ به حدود ۴۹.۹ درصد خواهد رسید.

سناریوی سوم: تداوم شرایط فعلی (سناریوی پایه)

در این سناریو فرض بر این است که فعال شدن مکانیسم ماشه تأثیر جدید و شگرفی بر اقتصاد ایران نخواهد گذاشت و شرایط یک سال گذشته ادامه خواهد یافت. این سناریو با در نظر گرفتن میانگین تورم ماهانه از مرداد سال گذشته تا امسال، پیش‌بینی می‌کند که نرخ تورم سالانه در مرداد ۱۴۰۵ به ۴۴.۱ درصد خواهد رسید. این سناریو به معنای باقی ماندن در کانال تورمی بالا است که کشور در سال‌های اخیر در آن قرار داشته است.

سناریوی چهارم: احیای برجام (سناریوی خوشبینانه)

این سناریو که بهترین حالت ممکن در نظر گرفته می‌شود، مبتنی بر حل‌وفصل دیپلماتیک مسائل و دستیابی به توافقی مشابه برجام است. پس از توافق برجام در سال ۱۳۹۴، نرخ تورم سالانه روندی نزولی را طی کرد و به عدد طلایی ۶.۹ درصد رسید. اگر چنین گشایشی در عرصه دیپلماسی رخ دهد، می‌توان انتظار داشت که نرخ تورم به میزان قابل توجهی کاهش یابد. بر اساس این سناریو، نرخ تورم سالانه تا مرداد ۱۴۰۵ می‌تواند به ۲۲.۲ درصد کاهش یابد. البته کارشناسان تأکید می‌کنند که حتی در این حالت خوشبینانه، رسیدن به تورم تک‌رقمی نیازمند شرایطی مانند ورود سرمایه‌گذار خارجی و مهار نقدینگی است که در حال حاضر بالای ۳۰ درصد قرار دارد.

عوامل تأثیرگذار و نتیجه‌گیری

انتخاب مسیر آینده اقتصاد ایران به متغیرهای متعددی بستگی دارد. در کوتاه‌مدت، انتظارات نقش کلیدی در تعیین نرخ‌ها در بازارهایی مانند ارز و طلا ایفا می‌کند. اما در بلندمدت، این متغیرهای کلان اقتصادی هستند که مسیر اصلی را مشخص می‌کنند.

بازگشت تحریم‌ها این بار می‌تواند اثری شدیدتر از گذشته داشته باشد. عواملی مانند کاهش تاب‌آوری جامعه و حکومت طی سال‌های متمادی، پیشرفت‌های فناوری مانند هوش مصنوعی که دور زدن تحریم‌ها را دشوارتر می‌کند، و تصور ضعیف‌تر شدن ایران در میان کشورهای همسایه، می‌تواند به اجرای سخت‌گیرانه‌تر و اثرگذاری بیشتر تحریم‌ها منجر شود.

در نهایت، این چهار سناریو یک قاب تحلیلی برای درک آینده احتمالی اقتصاد ایران ارائه می‌دهند. مسیر پیش رو، از یک بحران اقتصادی عمیق با تورم ۷۶ درصدی تا یک ثبات نسبی با تورم ۲۲ درصدی، بیش از هرچیز به تصمیمات در عرصه سیاست خارجی و دیپلماسی بستگی دارد. باید تأکید کرد که این سناریوها صرفاً ارزیابی‌هایی بر اساس گذشته هستند و شرایط آینده ممکن است کاملاً منطبق بر هیچ‌کدام از این موارد نباشد.