قوانین و مقررات معامله اهرم‌دار

مقدمه

طبق دستورالعمل اوراق بهادار و با رعایت موازین قانونی و شرعی مصوب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و کمیته فقهی بورس که در تاریخ ۱ خرداد ۱۳۹۸، در اختیار معامله‌گران قرار گرفت، کاربران صرافی ارز دیجیتال تبدیل می‌توانند اقدام به معامله تعهدی نمایند.

معامله تعهدی در صرافی ارز دیجیتال تبدیل این امکان را برای معامله‌‌گران فراهم می‌ آورد که با فروش دارایی در قبال وجه تضمین در بازار نزولی نیز کسب سود نماید.

فصل یک – تعاریف

وجه تضمین

به مقدار دارایی اولیه‌ای که کاربر برای معامله تعهدی وارد کیف پول معامله تعهدی خود می‌کند، وجه تضمین می‌گویند. این میزان در کیف‌ پول معامله تعهدی کاربر تا زمان بازپرداخت اعتبار و پایان پوزیشن معامله تعهدی به‌ صورت قفل‌‌شده باقی خواهد ماند.

هر اعتبارگیرنده برای انجام معاملات تعهدی، بسته به جفت ارز انتخابی برای معامله‌، باید مقداری را تحت عنوان وجه تضمین در کیف پول تعهدی خود قرار دهد. این مقدار تضمین می‌کند کاربر اعتبارگیرنده در صورت انجام اشتباه معاملات و تحقق ضرر، توانایی عمل به تعهد قرارداد را دارد.

وجه تضمین کاربر در طول زمان دریافت اعتبار برای انجام معاملات تعهدی تا زمان تسویه کامل در کیف پول معاملات تعهدی کاربر به‌ صورت بلوکه باقی خواهد ماند. در صورت خاتمه پوزیشن با سود، وجه تضمین کاربر آزاد خواهد شد و به همراه سود کاربر به کیف پول او واریز خواهد شد. در صورت وقوع ضرر، میزان ضرر از وجه تضمین کاربر کاسته خواهد شده و وجه تضمین باقی‌مانده کاربر آزاد می‌گردد و به کیف پول اسپات واریز خواهد شد.

اعتبارگیرنده (کاربر)

معامله‌‌کننده‌ای است که دارایی ریالی و یا رمز ارزی نداشته و با گذاشتن وجه تضمین، اعتبار دریافت می‌کند.

اعتباردهنده

مالک دارایی اعتبارداده‌شده است و پس از بسته شدن پوزیشن، مبلغ اعتبارداده‌شده به کاربر را با احتساب کارمزدهای معامله تعهدی پس می‌گیرد.

اعتبار

به میزان ارز دیجیتالی که از استخر دارایی اعتباردهنده به وسیله وجه تضمین گرفته می‌شود، اعتبار گفته می‌شود.

بدهی

به مجموع اعتبار و کارمزد تمدید پوزیشن، بدهی گفته می‌شود.

بازپرداخت خودکار

در صورتی که کاربر پس از باز کردن پوزیشن معامله تعهدی، مبلغ مازادی را به کیف پول معامله تعهدی خود اضافه کند، صرافی به صورت خودکار بدهی کاربر را تسویه می‌کند. این فرایند هر ۳۰ دقیقه یک بار انجام می‌شود. به این ترتیب از میزان اعتبار دریافتی کاربر کاسته شده و میزان کارمزد تمدید ساعتی اعتبار دریافتی نیز کمتر می‌شود.

کیف پول معامله تعهدی

کیف‌ پول معامله تعهدی محل نگهداری دارایی و وجه تضمین کاربران در بخش معاملات تعهدی است. کاربر برای استفاده از قابلیت معامله تعهدی می‌‌بایست دارایی خود را از کیف پول اسپات به کیف پول معامله تعهدی جابجا کند.

برای هر بازار معاملاتی یک کیف پول جدا تعبیه شده است تا کاربر بتواند نسبت به پوزیشن‌‌های معامله تعهدی خود، مدیریت ریسک راحت‌تری داشته باشد.

امکان انتقال دارایی از کیف پول اسپات به کیف پول معامله تعهدی همواره وجود دارد اما امکان انتقال از کیف پول معامله تعهدی به کیف پول اسپات مشروط بر داشتن موجودی بیش از دو برابر مقدار اعتبار است.

پوزیشن خرید تعهدی (پوزیشن لانگ)

در پوزیشن لانگ ابتدا یک ارز دیجیتال خریداری و در انتها فروخته می‌شود. تفاوت معامله لانگ با خرید عادی در بازار اسپات این است که کاربر در پوزیشن لانگ، با قرار دادن مبلغی به عنوان وجه تضمین مقداری اعتبار دریافت می‌کند و با حجم بالاتری معامله می‌کند. بدون در نظر‌ گرفتن کارمزد، در پوزیشن لانگ اگر قیمت فروش بالاتر از قیمت خرید باشد سود و در غیر این‌صورت ضرر شناسایی خواهد شد.

پوزیشن فروش تعهدی (پوزیشن شورت)

پوزیشن شورت راهی برای کسب سود در بازارهای نزولی است. در پوزیشن شورت معامله‌‌گر دارایی خود را به عنوان وجه تضمین قفل نموده و یک ارز دیجیتال همانند بیت‌کوین را اعتبار می‌گیرد. در این حالت بدون در نظر‌ گرفتن کارمزد، اگر قیمت بازخرید پایین‌تر از قیمت فروش باشد سود و در غیر این‌صورت، ضرر شناسایی خواهد شد.

سررسید یا حداکثر روز قابل تمدید پوزیشن

پوزیشن معامله تعهدی نهایتاً به مدت ۶۰ روز می‌تواند باز باشد. به عبارت دیگر، اگر پوزیشن تا ۶۰ روز توسط کاربر بسته نشود و یا معامله لیکویید نشود به صورت خودکار پس از ۶۰ روز، پوزیشن با قیمت لحظه‌‌ای بازار بسته می‌شود.

بستن (تسویه) پوزیشن خرید یا فروش تعهدی

برای تسویه پوزیشن معامله تعهدی، کاربر باید اعتبار و کارمزد معامله خود را به صرافی برگرداند.

سطح ریسک حساب معامله تعهدی

در صرافی تبدیل، سطح ریسک هر معامله پس از ایجاد پوزیشن معامله تعهدی به کاربر نمایش داده می‌شود. سطح ریسک حساب معامله تعهدی به شکل زیر محاسبه می‌شود:

برای مثال اگر کاربر ۱۰۰ تتر داشته باشد و ۲۰۰ تتر هم اعتبار بگیرد، سطح ریسک در لحظه باز شدن پوزیشن به شکل زیر محاسبه می‌شود

سطح ریسک بین ۰ تا ۱۰۰ درصد می‌تواند متغیر باشد. هر اندازه سطح ریسک بیشتر باشد ریسک معامله بیشتر است.

اگر قیمت در جهت پیش‌بینی معامله‌‌گر حرکت کند یا معامله‌‌گر مقدار وجه تضمین خود را افزایش دهد مقدار سطح ریسک کمتر می‌‌شود. بالعکس اگر قیمت در خلاف جهت پیش‌بینی معامله‌‌گر حرکت کند یا معامله‌‌گر مقدار وجه تضمین خود را کاهش دهد مقدار سطح ریسک افزایش می‌یابد

لیکویید شدن دارایی

در صورتی که پیش‌بینی معامله‌‌گر از جهت حرکت قیمت اشتباه باشد، پوزیشن معامله تعهدی وارد ضرر می‌شود. اگر مقدار ضرر معامله‌‌گر به اندازه وجه تضمین شود، پوزیشن لیکویید می‌شود. در این شرایط صرافی تبدیل کمی قبل از رسیدن سطح ریسک به ۱۰۰ درصد، پوزیشن را به صورت خودکار می‌بندد و مابقی دارایی کاربر را به کیف پول معامله تعهدی برمی‌گرداند. لازم به ذکر است که فرایند لیکویید شدن با قیمت جهانی انجام می‌گیرد.

در بازارهای با سقف اهرم ۱۰ در سطح ریسک ۹۵٬۲ درصد و در بازارهای با سقف اهرم ۵ در سطح ریسک ۹۰٬۹ درصد، پوزیشن لیکویید می‌شود.

قیمت لیکویید شدن

قیمت لیکویید شدن طبق فرمول زیر محاسبه می‌گردد: (در قسمت ماشین حساب، کاربر می‌تواند قیمت لیکویید شدن را به راحتی مشاهده کند)

هر زمان که بازار به قیمت لیکویید شدن برسد، پوزیشن‌ معامله تعهدی لیکویید خواهد شد.

برای مثال اگر یک معامله‌‌گر ۱۰۰ تتر دارایی داشته باشد، می‌تواند با قرار دادن این مقدار به عنوان وجه تضمین در کیف پول معامله تعهدی خود، با اهرم ۱۰ مبلغ ۹۰۰ تتر از تبدیل اعتبار بگیرد و دارایی خود را به ۱۰۰۰ تتر برساند. در صورتی که این معامله‌‌گر ارز دیجیتال فانتوم را در قیمت ۱ تتر در بازار فانتوم-تتر خریداری کند و قیمت فانتوم کاهش یابد، معامله‌‌گر وارد ضرر می‌شود. اگر ریزش قیمت ادامه‌‌دار باشد و قیمت به ۰.۹۴۵ تتر برسد، سطح ریسک کاربر برابر با ۹۵.۲ درصد می‌شود و معامله لیکویید می‌شود. (لازم به ذکر است که برای سادگی محاسبات، کارمزد معاملات در مثال گفته‌‌شده در نظر گرفته نشده است.)

چرا سطح ریسک ۱۰۰ درصد برای لیکویید شدن در نظر گرفته نمی‌شود؟

برای پوشش ریسک‌های تغییرات شدید قیمت و منفی نشدن حساب کاربر، پوزیشن کمی قبل از رسیدن سطح ریسک به ۱۰۰ درصد لیکویید می‌شود. لازم به ذکر است که مابقی دارایی باقی‌مانده کاربر پس از اتمام فرایند لیکویید به کیف پول معامله تعهدی وی بازمی‌گردد.

معامله تعهدی ایزوله (Isolated Margin)

در معامله تعهدی ایزوله، وجه تضمین معامله، مقدار دارایی کاربر در کیف پول بازاری است که در آن در حال معامله است. به عبارت دیگر یک مقدار مشخص وجه تضمین به ازای هر پوزیشن وجود دارد که حداکثر میزان ضرر پوزیشن را نشان می‌دهد.

هشدار لیکویید شدن

قبل از اینکه پوزیشن کاربر به آستانه لیکویید شدن برسد، صرافی تبدیل هشدار لیکویید شدن را به کاربر اعلام می‌کند تا کاربر از احتمال لیکویید شدن آگاه شود. هشدار لیکویید شدن در بازارهای با سقف ضریب ۵ در سطح ریسک ۸۴.۷ درصد و در بازارهای با سقف ضریب ۱۰ در سطح ریسک ۹۲.۶ درصد است. در این شرایط کاربر می‌‌تواند برای کاهش ریسک معامله، مبلغ وجه تضمین را اضافه کند یا بخشی از اعتبار خود را تسویه کند تا از خطر لیکویید شدن جلوگیری کند.

صرافی تبدیل هیچ مسئولیتی در قبال عدم اعلام هشدار لیکویید شدن ندارد و مسئولیت رصد پوزیشن‌های معامله تعهدی بر عهده خود کاربر است.

انواع کارمزد معاملات تعهدی

1- کارمزد معامله

در صرافی تبدیل کارمزد معاملات تعهدی همانند معاملات اسپات و بر اساس سطح کارمزدی کاربر محاسبه می‌شود.

2- کارمزد تمدید ساعتی پوزیشن

در صرافی تبدیل به ازای هر ساعت باز بودن پوزیشن معامله تعهدی، اگر اعتبار گرفته شده ارز دیجیتال باشد ۰.۰۰۰۰۴ (۰.۰۰۴٪) و اگر تومان باشد ۰.۰۰۰۰۵۷ (۰.۰۰۵۷٪) از مبلغ اعتبار داده‌ شده به عنوان کارمزد تمدید ساعتی لحاظ می‌‌شود. برای مثال اگر کاربر ۱۰۰ تتر اعتبار بگیرد هر ساعت حدود ۰.۰۰۴ تتر به اعتباری که باید تسویه کند، افزوده می‌شود.

مبنای کارمزد تمدید ساعتی پوزیشن، بر اساس اعتبار گرفته شده است، حتی اگر سفارش کاربر به صورت کامل پر نشود.

3- کارمزد لیکویید شدن (Liquidation Fee)

کارمزد لیکویید شدن ۱ درصد از مبلغ بدهی است. صرافی مجاز است برای تکمیل روند لیکویید شدن از تمام دارایی موجود در کیف پول معامله تعهدی شما استفاده کند. برای مثال اگر کاربر ۲۰۰ تتر از صرافی اعتبار بگیرد و پوزیشن لیکویید شود، ۲ تتر از حساب کاربر کسر می‌گردد.

نکته حائز اهمیت در لیکویید شدن دارایی این است که صرافی، اعتبار داده‌‌شده را در قالب همان ارزی پس می‌گیرد که در اختیار کاربر گذاشته شده است. به عنوان مثال اگر کاربر اعتبار را در قالب تتر دریافت کرده باشد، باید تتر به صرافی بازگرداند.

سود و زیان پوزیشن

اختلاف میان مبلغ ورود و مبلغ لازم برای خروج از پوزیشن معامله تعهدی، سود و زیان کل پوزیشن در نظر گرفته می‌شود.

تقسیم سود و زیان پوزیشن

تمام سود و زیان پوزیشن معامله تعهدی متعلق به اعتبار‌گیرنده (کاربر) خواهد بود و اعتباردهنده (صرافی) تنها معادل میزان اعتبار گرفته‌‌شده و مجموع کارمزدها، هنگام بستن پوزیشن از کل موجودی اعتبار‌گیرنده را دریافت خواهد کرد.

سود و زیان محقق‌‌شده و محقق‌‌نشده

درصورتی‌که پوزیشنی باز باشد مادامی‌که عملیات تسویه و بستن شدن آن انجام نشود، سود و زیان حاصل از آن محقق نشده و در صورت بسته شدن پوزیشن، سود و زیان محقق‌شده فرض می‌شود.

ماشین حساب (Calculator)

در صرافی ارز دیجیتال تبدیل برای محاسبه میزان سود و زیان معامله تعهدی و محاسبه قیمت لیکویید شدن معامله می‌توان از ماشین حساب معامله تعهدی استفاده کرد.

ریسک‌های معامله تعهدی

معامله در بازارهای تعهدی ریسک بالاتری نسبت به معاملات اسپات دارد. در معاملات اسپات که غالباً افراد به امید رشد قیمت، یک دارایی را خریداری می‌کنند، حتی در صورت ریزش بازار هم با طولانی‌‌تر کردن مدت زمان نگهداری، احتمال بازگشت اصل سرمایه وجود دارد. اما در معاملات تعهدی با توجه به مفهوم اعتبار، امکان از دست رفتن تمام یا بخش زیادی از دارایی وجود دارد. به همین دلیل فعالیت در این بازار به افراد حرفه‌ای‌‌تر و باتجربه‌‌‌تر توصیه می‌شود. لازم به ذکر است که تمام ریسک‌‌‌ها و مسئولیت‌‌های معاملات تعهدی بر عهده کاربر است.

فصل دو - ثبت سفارش و انجام معامله

مرحله اول: فعال‌سازی معامله تعهدی

ابتدا وارد ‌حساب کاربری شده و وارد قسمت «معامله» شوید و در بخش معامله تعهدی گزینه «فعال‌سازی معامله تعهدی» را انتخاب و پرسشنامه مربوطه را پر کنید. قبل از فعال کردن این گزینه امکان انجام معامله تعهدی وجود ندارد. این مرحله فقط برای اولین تجربه معامله تعهدی کاربر در صرافی تبدیل است و برای دفعات بعدی نیازی به گذراندن این مرحله نیست.

مرحله دوم: جابه‌ جایی دارایی از کیف پول اسپات به کیف پول معامله تعهدی

وارد کیف پول شوید و سربرگ معامله تعهدی را انتخاب کنید. سپس روی گزینه جابجایی کلیک کنید. در این مرحله بازار مدنظر خود را انتخاب و بدون پرداخت کارمزد مقدار دارایی مدنظر خود را وارد کیف پول معامله تعهدی خود کنید.

مرحله سوم: باز کردن پوزیشن معامله تعهدی

وارد صفحه معاملات شوید و وارد سربرگ معامله تعهدی شوید. در این مرحله همان بازاری که دارایی خود را از کیف پول اسپات به آن منتقل کرده بودید را انتخاب کنید و سفارش خرید یا فروش خود را براساس تحلیل خود از بازار ثبت کنید.

مرحله نهایی: بستن پوزیشن معامله تعهدی

اکنون شما اولین معامله تعهدی خود را در تبدیل ثبت کرده‌ اید و در این مرحله باید بدهی خود را به صرافی برگردانید. برای انجام این کار هم می‌توانید به صورت دستی سفارش خرید یا فروش در بازار ثبت کنید هم می‌توانید به راحتی با کلیک بر روی گزینه بستن پوزیشن پوزیشن تعهدی خود را ببندید. هم‌چنین می‌تواند از قابلیت تعیین حد ضرر و حد سود استفاده کنید و به راحتی ریسک معامله خود را مدیریت کنید.